0000747692

Logica Difp.

Ve natura Diale!1ic¡1¡.

erao coanitio probabilis licer permaneat irnperfr–

él:Íor

co~nitione

qtrncumque euidenri eciam prnél:ica.

Irem: quia differentia alicuius vldma eft ira íim-

plex,

dererminaca,ad

ill~m

fpeciern; quam .coníl:i–

mit, vr nec ad.Equatc, nec madxquate fic rat10 con–

ueniendi non

folum

mulrorum genere diíl:inél:orum,

fed

neqlle fpecie, prrecipue fi

differenria perfeél:if–

íima,

qnre

fub racione differentire nec fecundum

toram eíl: indifferern; ad multa fpecie,& genere

diffc–

rentia, vr videre

eft

manifeíle in racionali

in rngi–

bili, qure ita decerminatur ad fua coníl:irnciua, ve mi–

nime conuenianr aliis: Íed permanencia eíl: indiffe–

rens ad cognitionem & non cognirionem, cum decur

permanentía in morn, permanencia in

effe,

in quo

diíl:inguirur res perrnanens

Cucceffiua permanencia

pnre

praético, dum

fiíl:irur

in operando: ergo

pe~-

manencia non efl differenria.

io4 ·

Nec obíbt dicere, qnod differentia fpeculationis

tJon eíl: permanentia vt fic , fed permanentia in co–

gnitione veritatis.

~Contra

hoc obíl:ant argumenta iam diél:a,& eciam,

quia iamfalcem inad<&quate differencia fpeculacionis;.

erit rario conueniendi curo bis omnibus annumeratis

vltima confirmarione, vnde non poteíl:

eífe

diffe–

remia perfeél:iffima:: cognicionis, cum differentia per–

feél:iffima, neque

ada~quatc,

neque inadrequate

llt

ratio conueniendi curn ram diuerGs,

longe difl:an–

tibus

cognitione' quis enim poteíl: dicere differen–

tiam anima: ratio6alis, vel Angeli ad.rqnate, am in–

adrequate

e{fe

indifferentem , & cornmunem leoni,

lapidi, arbori, quancitati,

ca:ceris

imperfe~iffi

rnis :/ergo nnllus poreíl: dicere, quod ditferemia co–

gnitionis Ípeculatiua:, qua: perfeél:iffima cognicio efl,

poffit

dfe

indifferens,

cornmtmis

tum

cognitioni–

bns imperfeétioribu-s, rnm motibus, _&c. ergo fiíl:e–

re non eíl: di.tferenria fpecLJhtionis. ,

105

Irem , quia

permane~'}tia

in cognitione veritatis

non eíl: pcrfeétillima diíferencia: nam perfeétior

euidentia cognicionis veritatis, nam probabiliter po–

teíl: aliquis permanere in verítate cognofcenda, ve

patee in veritate cog31ita per opinionel?, vel fidem

hurnanam, qua: permanencia in cognoícenda verica–

te eíl:,

eft imperfeél:ior euidenria cognitionis veri–

ti.uis, Gue permaneat, fiue non permaneac,

pater : ergo talis permanencia, non

efl

coníl:itutiu

fpeculationis' cum fpeculatio

perfeél:ior ornni ra–

tione inrra genus inrelleél:ionis

fic patet coníl:irni

perfeél:iori ratione intra ipfum genns , cum

autCI

euidentia, & non permanenrra

fü

perfeétior omn

racione

intra illud genus , eL\Ídentia & non perrna–

nenria coníl:iwetur fpecu!atio.

106

Secunda conclnGo. Speculatio eíl: coanitio for-

maliter vel éequiualenter euidens rerum

c~m

in fe ip–

íis,

cum

per media, qua: vel

Cune

principia ve! effe–

él:a rerum. Explicarur

h~c

concluGo, nam dupliciter

poteíl: aliquis aél:lls effe'euidens primo formalirer,Íe–

cundo é1'quiualenrer: euidentia forrnalicer eíl: claritas

illa formalis,

expreífa qucr in aél:u ícienrifico, vel

cognitione intuiriua reperirnr; enidentia crquinalen–

ter el1,

qua>,

licer formalitcr, & expreísé non

íir

cla–

riras cognitionis, níhilominus per foam perfeél:io–

nem,

certirndinem :-ilrioris ordinis a:quiualet eui–

.dcnrire ,

facit in intelleé1:u id , quod euidentia

fa–

~eret,

qu0d amplius expl!cabirur in probacione hu-

1us concluílonis.

107

Probarur primo , quod fpecuiatio

íic

euidenria in

cognitione, primó ex Diuo Paulo ad Romanos

vbi

~i t

Apoíl:oh11s :

quod notum efl Dei manifeffum efl illü

De:,u

eni~n m~nifeflauit.

inuijibilia enim

ipjius

creatu

ra msmdi per ea, qutR,

faRa

font intelleéla confjiciuntur

J!mpitB:(_n~ quoqu~

eim virtvu

diuinitM

ita vtfin

me,wufa'b~es,

quia

cum

cognouiffent

Deum,

non

Jicut

Deitm g'lorificauerunt:

diceret

clarit'1s,

vt aic

Iu–

fiinianus nofier in paraphrafi luiius capitis , qyod

namque aél veram Dei oprimí maximi cognirionem

percipicmdam,

contemplandam pertinet, ac com–

pleél:endam eos nequaquam lacere debuir, quibus ex

108

adrnirabili rerum omnium opificio fe ipfe mundi ar–

tifex declarauir: nam Diuina: narnr<l! abdira, arque

arcana non parua iam inde

mundo condiro ex ipfa

tanta: melis fabrica, arque artificio

effeél:ione, ip-

íis

quéE

Deo rebus effeltis afpeél:u pulcherrimis, ex .

ipfarumque concemplatione, ac fpeculatione, quafi

qnibuídarn Diuinir:uis vefHgiis non obfcurc indican-

rnr, in primifque apparet vis fempirerna Condicoris,

Dininitatis maieílas, vr nulla deinceps racione ex–

cufori queant, prop.rerea quocl Deo immorrali

probe ,

ac pene euidencer cognito , non eum quem

par erar

hon~rn,

culrum exhibuerunt. Ecce quo–

modo Diuus Paulus loquens non de alía cognitione,

nifi de fpeculatione

a~r

eíle

euidenten1 cognirionern.

Prima pars patet manifeíl:e ex ornnibus Doél:oribus,

qui vno ore facenrur loqui Diuurn Paulum de fpecu–

latione, vr videre eíl: in Auguftino traél:acu

Joannem,in Hieronymo epiíl:ola ad Dioícorum ,

Hi–

larione

de Trinirate, Diony Go, cap.

Diuinis

nominibus. ltem Gregorio magno,

BaGlio. Idem

afferunt Tbeodoretus ferrnone de prouidentia, An–

felmt1s in monologio , Hugo Viél:orinus, quod etiam

patet ex his verbis Arnbrofij ; quo nitirur, inquir,

Apoll:olus probare eos detinuiífe veri'racem in iniu–

ftitia, quod videlicet quidquid ad eam veritatem per–

cipiendam nece{farium videbatur,

facile

ex rerum

afpeél:abilium conremplatione comparad poffer.

Qga::

pene verba Theodorerus,

Euchumenius re-

109

perunr, qua6 indicare velit Paulus, vt afferum Teo–

philaél:ns

Auguíl:inns lib. de fpiritu , & littera.

cap.

12.

non

nouam Dei cognoícendi rationem

cradere , (ed antiquarn ac pene

~um

mundo natam :

ipfis cn im nafcentis mundi quali i.ncunabulis,

iaél::is mundi fondamentis pocuit Úeus ex afpell:abi–

lium conremplacione rerum cognofci.

Hoc

vifus

eft

non vno loco indicare Terrnllianus lib. aduerfos

Hermogenem, lib. de anima, inuHib_iliaeius, inquit,

contemplacione' rerum ab iníl:itutione mundi

faé1:is ei us con Í¡:>iciunrnr: quod apene denotar Diuus

Thomas fuper hoc capur ad Romanos , lic dicens.

Hxc ergo i1mifibilia Dei dixit , quia illud vnum,

quod his nominibus,

feu

rarionibus in Deo refpon-

der, non videcur

nobis. Ad Ha::breos

inuir

libilibus vlíibilia fierenc, eíl: amem manifeíl:a nobis

per quaCdam fimilitudines in crearnris repenas

(

ef–

fentia nirnirum

Dei)

qua:: id, quod in Deo vnum

eíl:, multiplicirer

p~nicipant

creacura:,

fecundi'H

hoc inrelleél:us noll:er

peculatur vnitarem Diuina:

natura: fub róltione bonitatis , fapientire , vircuris.

, Eriam audi Diuum Auguíl:inum in h<ec verba

pro–

' rurnpentern:

~is

iudicet excufaCO's Ethnicos, quos

'carn euidenci fpeculatione viétos Apoíl:olus facecur?

Qg_ibus fauet D.Thomas his verbis. Sanélus Apotio-

lus altiffimam rerum Diuinarum fpeculacionem

ita

claram effe his verbis concludit ,

qui ipíam re–

nuanr, inexcufabilis afferar. Qgod argumentum

la-

re craétat Parer Villanueua craél:ar.

de fpeculatio-

nc,

vbi congerie

quam

multas Doél:ores. Q!!od

au–

tem ípeculatio illa

euidens, parct ex illis vcrbis

fequentibus Apoíl:oli; inrelleél'a confpiciuncur, non

enim fatisfuit

ppftolum dicere intelliguncur ,

fed

víus

fuir

verbo illo, confpiciunmr , ne in

dubium

renocarernr euidencia cognirionis. Siquidem ver–

bum ,

confjicio

euidentem

cognitionem lignificar,

fornptum

hcic

vifitme co'rporali ' qua! euidenriffi–

ma cogFJitio

eíl:,

ideo vr íign,ificerur euidentia co-

l':

gnirionis hoc

verbo,

conf}icio

vrirnr Apofiolus,

quod