~RI
Ay.
PACHA, MITA,
era de tiempo /
Hañira,
era de trilla /
Airuta,
ti empo de labor.
Ar.
Lila.
G. De trigo,
abatí myriyí qul hába.
L. T. Era de trilla,
lé slompé taclaspé /
Era
de hortalizas (hacerlas) ,
tatacclacs<;, ta–
tacclacsy.
ERIZARSE.
Q.
Chucchaymi sayarin /
Erizado ,
CH' ASKA.
Ay.
:Aakota thalutasi, hapupachaqui.
Ar. El pelo,
thúnincún.
G.
Che abíbl, che abebó.
ERIZO.
Q.
Ascanccuy.
Ay.
Sin acepción en Ludovico Bertonio .
Ar.
Yupe .
G.
Cuyí.
ERRAR, error.
Q.
Matucta rimani, simicta mutuchani, pan–
tani /
La obra,
rurayta pantani /
El peca–
rdo,
huchacta pantani /
Caminos,
ñanta /
El tiro,
choccas·pa matuchani, matuctam
choccani, mana chayachinichu / ·
En todo.
pantachacuni, pantarcarini, pantarcuni /
El que yerta,
pantac /
Cosa errada,
pan–
tascca/
Errar, ·'-!aer en falta,
PANTA
Y /
Ay.
Pantatha, hamcosnacatha, hochachasi –
tha /
Errar, equivocarse o divagar,
panta–
ña.
Ar.
Queñan.
G. Cheté ymombeguábo, yté hae, ytate'i chee..
ny, te, nu /
Moderna,
yavi .
L. T. Errar (no ·i.!onocer bi en) ,
tiqueyucs~,
tiqueyucsy /
Errar,
Yapat<;, YAPATY .
ESA, ese, eso.
Q.
Cay.
Ay.
Uca.
Ar.
Vey, lvey j
Mo"derna,
fey.
G. Esa,
togul conó /
Ese,
ebocol aipo /
E so,
upéva; pea
(Esta última acepdón con los
tres sig·nificados).
ESCABULLIRSE.
Q.
Chincarini, chhullarcuni.
Ay.
Ppe'lekhtusnutha, thalakh, tusnutha, lluc–
chukhtatha, phatusutha /
Es·i.!apar, fugar ,
haltaña.
Ar.
Aulin.
G. Azé yepé, aha iepe, acé biarí.
ESCALDAR,
esca~d·arse.
Q.
Escaldarse con agua caliente,
ttimpuc unu
ppucpuyachihuan /
Los piés,
chaquiymiru–
pan .
Ay.
Sillcuthaltatha.
Ar. La boca ,
lopúdcún.
G.
Aca'i itacu pi-pé / Ayeapi/
chea'i.
ESCALERA.
ESC
TACU rehé
Q.
D)e madera,
chacana /
E calón,
hucpata.
Ay.
Callupu, ch.acaña, pata pata.
Ar. Prahue, encohueh.
G.
Yeupi hába /
De piedra,
yeupiha yta plpe
yyapo pira / Ytá yeu·pihá /
De . subir ,
ayeu–
pi yeupihá rup'i.
L T.
Lalapé/
Escalón de piedra o adob e,
cacaláp /
De madera,
TACALA.
ESCAMA.
Q.
Challhuapccaran.
Ay.
Keri
o
quelri.
Ar.
Y1I, lúli.
G.
Pira apecué.
ESCAMAR.
Q.
Ccaracta ttipccani.
Ay.
Kakoratha, aparatha.
Ar.
Lúlitun.
~·
Aypepy-na, aypeog-ca.
ESCAMPAR.
Q.
Param husiyan.
Ay.
Phakhsatha, phakhsaratha.
Ar.
Chun.
G.
Oqui poó ayebo'i ama.
ESCAÑO.
Q.
Quimraykcullu tiyana.
Ay.
Utcaña.
Ar.
HUANCU.
G. Apicá guazú.
ESCAPARSE.
Q .
Llusppirccutamuni.
Ay.
Quespitha, hacatha, phattitha /
Escape,
refugio,
kespillanc /
Escapar, fugar ,
hal–
taña.
Ar.
Montun.
G.
A<;e yepegui yabápa /
mC'eión y grafía mo–
dernas,
yecupi-i-yejhu.í.
L. T. Escapar o salir,
oc<;,
ocy; mue<;, mucy.
ESCARABAJO.
Q.
El pelotero,
ACATTANCCA.
Ay.
Pancataa/
El pelotero,
cchaara panca–
taa /
De color buril, que suele aparecer en
el ti empo de la siembra de papas,
chucha
pancataa /
De coloi· buril y de cabeza co_
lorada, que suele aparecer en la tempo–
rada 'd e las lluvias,
oque pancataa;
Otros,
oca hallpaca, panca taaquihua,
escarabajo
negro /
Pancuyha pancutatha.
Ar.
CATANGA.
G . Arabé, tarabé, ape apé, enem.