EMP
EMPERO.
Q. Hamullamanta, chhusacllamanta, mana-
cacmanta, yanccamanta.
Ay.
Sea, maasca, tullasan tsca, tullansca.
Ar. Huelu.
G.
Ye)>é-
EMPEZAR,
comenzar.
Q. Ccallarini, ccallaricuni.
Ay.
Callatha, callaratha / Algunas ve·\!es se
agregan las partículas kha, thalta, tata,
chasi y quipa.
Ar. Huemaln, llitun.
G.
Añy p-irü. ip'i/
Dic~ión
y grafía mo.der ..
nas, ñepírú (yeguá).
L.
T.
Ticles<;, tielesy .
EMPINARSE.
Q. Sayarini, sayaycuni.
Ar. Paa charana saacatha, saac-khatha / L e –
vantar en alto, alaaro saattaatha, aátuchá /
En la punta de los piés, phapallina .
.Ar.
Entivn.
G.
Ayeupí mbae áramo, aramo añembo'i.
EMPOBRECER.
Q. Huacchayani.
Ay.
Huakhcha mucutha .
Ar.
Cuñlvalgetun.
G.
Amombotiahú .
EMPOLVAR.
Q. Allpakcoznin.
Ay . Ttuurmikhtara (llenar de polvo) .
Ar. CHúVúRTUN.
G.
Motimbó .
EMPOLLAR.
Q. Chiuchiyan, pichiuyan .
Ay. Kauna calluchasi.
Ar. Chauman .
G. Oñembozáguaá URUGUAZú rupiá.
EMPONZOÑAR.
Q. Huañuchic camhamppi.
Ay. Collana hihuaatha, ussuchatha .
Ar. Vuñapetun.
G. Ponzoña de araña, yyohá chébe ñandu /
De yerbas, caá remymboyohá / De culebra,
mboí remymboa yü .
EMPRESTAR,
prestar.
Q. Manuni manupac cconi, T ANQAY .
Ay.
Charitha, manutha, maytha .
Ar. Areln/ Tomar prestado, areltun.
G. Ay-porú ucá .
EMPUJAR.
Q. Ttanccarccuni.
Ay. Chun-ttatha, tinquittaatha.
Ar. Ralthon, yolthan Í Moderna, re'trentekun .
G. Amoaña.
L. T.
Slénc~,
slency,
EMPUÑAR.
Q. Hattallicuni, happicuni.
Ay.
Catujasitha / Empuñar, HAP, HAPI.
Ar. Ruthan.
G. Aipizl ypoazang.
EMULAR.
Q. Yachapayani .
Ay. Naa jachasima, hupajachasima.
Ar. Noun.
G. Ahobai chulirúahali yyapóbo .
EN.
EN
Q. Pi / En cueros, llattan, ppachannac / En.
denantes (adjetivo antiguo que aún se usa
en algunas naciones americanas), asllarac,
asllachaymanta, askhepallan /
En
derecho,
ccallpayoc micani/ En derecho , ir, ppoc–
coscca, ancha yachascca rini, ancha ya–
chascca cae / En fila, camascca, huallpas –
cca / En frente, ñaupaqqueíymantam pusar–
cca / En mano propia, hattallipayani/ En
medio, chaupi / En preferencia, yallicuypi /
E0
todo caso, _ymaymanapipas, imayhayk–
cay-pipas.
Ay . En , caycana, caycaro / En cueros (.des–
nudo), enkella usa, ccahuauisa / Desnudar–
se, enkellusnutha / Endenantes, niccara,
niqhuira / En derecho , sara, quellca / E n
derecho,
ir,
checa, checapacha laurahua /
En fila, patarpi utcatha, si es en dos hile–
l'as/ Si son en tres, quimsa tarpi utcatha /
Enfrente, rana / En lugar de , camisasa Iu ..
rapiniha/ En tu mano estoy, amparaman–
catha / En medio, atamarapiri / En prefe_
renda, ttaque pampachaña, llalliña-ttank–
taña / En todo caso , ucaca, ucapilla, ucas–
ca.
Ar. En, meu, m o/ En cu eros (desnudo),
thampal / En.denantes, culay / En dere·\!ho,
ritho, rel / En derecho, ir, rithotun / En
fila ,huivclen, huivpúdn / Enfrente, ritho,
rel / En lugar de, ñi vla / En mano propia ,
thavcún / En medio , ragi / En preferencia,
admo / En todo caso, mútu .
G. En , !)Ipé / En cueros (,desnudo), opibo,
opiboí / Endenantes, nderu habangue reza_
piahápe ereyú / En dere·\!ho , oyoya catu–
bae / En derecho, ir, nda iapiári guihóbo /
En fila , unos trás otros, are riz'i orohóbo,
ore rizl hápe orohó / Ponerse en fila o hi–
lera, oro ñembo izl oroñe y z'i rungli/ Co–
mo los soldados, oyopébo oroycó / Enfren–
te , tobal, rehei, tobádo/ En lugar de o es–
tar ·en lugar de otro, tecobia/ En
m~nP
propia, mbae meenga gue/ En medio,
rn~i
tera / En preferencia, tobaque / En tpdo
caso,
herequabeyn~otl.