0000747692

Logica Difp.

De natura

Dia-leéfic~.

T 1

I l.

Aliqu11 certa notantur.

Duertendum eft ,

quocl

cum duplex

lit

fcientia,

vna aéh1alis, habitualis alía; aél:ualis eíl: affc:n-

fos , {cu perceptio obieél:i

conch~[tonis

dedultre

ex:

pr~miffis

ce"rtis,& euidentibus.Habüualis eft

facili~

tas quredam ex euidencibus cóclufionibus,& demon–

firarionibus generata:in hoc, inquam,titulo qurefüo–

nis,tam agitur de habimali,quam de aél:uali

{ciencia,

licet prrecipue de habicuali agamqcui neceífario du–

plex

ratio

conuenit euidentia fcilicet,

cerricudo,

quas ideo Ariftoceles in echicis,& Plato

Phzdone

infeparabiles fciemi.e comires appellarunt, nam in

hoc difi:inguitur fcientia ab opinione,rumore,Íeu

fa–

ma, quia [ciencia inclina

c~rciffime

, & euidcnter ad

alfenfom concluíionis 'opinio vero non.

Euidenria ve fic quatenus abftrahit ab omni eui.

demia incelleél:uali,íic definitur: eíl: claritas,proprer

quam, vel ratione cuius intellell:us apene

perfpi–

cue cognofcic obieél:um,

quoniam quaG vider il–

Iud ex vi illim¡ claritatis, ideo illa claritas euidentia

dicimr,fumpto

~ocabulo

video,vidf'A,

quod verbum

' fignificat allum potencire vifiua=,qure quia clarior

dl:

incer omnes porenrias corporeas in Cuis all:ibus,ide0

euidemia

Colee

comrnunirer tribui

huic

pocentire

potius,quam coeceris:nihil cnim clarius cognofcirnus

per fenfus, quam per vifüm,fed

contra dilucidius

perfpicuius per vifum ,quam per creteras pcrcipimus

obieél:um proprium potencia: viliure,& quoniam ob–

ieél:um eius eíl: lux,feu lucidum perfpicue,

dilucide

parer,ac proinde quando volumus aliquid lignificare,

de quo diíl:inébm cognicionem habemus, id

per

vi–

íionis obieél:um declaramus ac dicimus,effe meridia–

na luce clarius

nec nobis efi aliud notius quo eui–

denciam rerum, perfpicuicarémque lignificernus, &,

ve aic O.Thomas, in expofitione capitis prirni Ifaire

.fupcr illa verba;viíio Ifaia! filij Amos;viíio aucem pri–

mo'

proprie dicitur de vifione corporali ptopter

cla.ricacem, qu.e

eui~entia

dicicur,

quia omnis no–

ilra

cognitio eíl: ,

incipit

fenfu",

ínter quos vifus

potior

efr,

& fubtilicace & perfpicuirare,

vni–

uerfalitate , quia plures rerum differenrias ofien·

die, ideo transfercur nomen viliure cognirionis ad

alias cogniciones interiores,vt euidentia illarum de–

noretur.

Explicatur definitio polira; claricas eíl: genus,

vel

qu<&li genus ad dariracem corporalem Lucís obieét!,

porentiarum,qua percipium fua obieéta,& ad cla–

ritarem, & perfpicuitatem fpiritualem obieéti habi–

tus, aél:us,

pocenti~,

quia in claritace vt

lic

conue–

niunt cam obieél:a corporea cum fpiricualibus, quam

potencia,

aél:us m;uerialis cum potencia, aél:u,

h abim fpi riruali perceptiuis obieél:i,vc in inrellell:us

aél:ibus,& habiribus illius coníl:ar;nam ficur potencia

fiua habet claritatem,

Ín obieél:o deriuatam

principio torius lucís,

claritatis, Cole nimirum,&

ipfa,ratione cuius ipfum obieél:urn perfpicue,ac

di lucide percipit; ira inrell ell:us haber in (e, in fuis

all:ibus,habicibus,

obieéto, dum fcienrifice proce–

dit,claritarem deriuaram

principiisfcientiarum,q u<t

fu~t

4uaíi Coles illarum, vt cum

euider~_!'ia,

perfpi-(

cultate percipiar,& perfpiciac obieél:urn.

Ponicur illa panícula,

ratione

cr,¡im

intellcéltU

&c.

Joco

differenti ~,

difl:ingUatUr a clarÍtare potentia-

imelleétus pcrfpicnc,

dilucide, fine

c~nfuGone,

obfcuricace poffit cognoCcere eifenti:;tm obieéti,

proprietarem illius.

Alío modo folec porius defcribi , quam definiri

enidentia vt fic:v .g.euidentia efr quzdarn

aricas,

lux,qua inrelleél:us ira dilucide, & perfpicue cognof-

cic obieél:um,íicur oculus lucem,& colorern;euiden-

ria

lic

definí-ta diuidicur primo in

obieéfiuam, &for–

malem;obieéfiu11

euidenria,eíl: clariras in obieél:o, qua

obiicicur~manifefiando

potencia:if0rmlil~)eíl:cl ari

tas,fe11 perfpicuitas , qure informando potentiam in–

cellcll:iuam , eft ratio quare incellell:us dilucide ,

are percipiac obieélum, habétque fe ex parce

intel~

leétus, vel ex parre alicuius formrein inrelleél:u exi–

íl:enris,ideoque

f~>rrnalis

dicicur;qu.e euidentia diui–

dirur in

viélualem

habitualem.affualú

euidentia,vt ex: ,

grauibus authoribus colligitur, eíl: verícacis manife–

fracio fub aliquo cl aro lumine,fiue cl aricas perceptio–

nis rem manifefre penerrantis " qure claritas ita red–

dit porentiam dilucidam circa foum obieétum , ve

pene videat

illud,

ideóque

fupra diximus, cui –

denria dicitur. Et cum duplex

fir

perceptio veriratis

clara, alia principiorum, concluíionis alía, duplex,

etiam euidentia aél:ualis eíl:, euidenria principiorum

· dicitur immediara, quia eíl: clara perceptio obieéti,

quod in

fuflicientem manifefiationem haber,

claritatem, non aliunde emendicatam , ve perfpicue

cognofcatur, hac enim de caufa prinéipia intrinfece

effe luminofa dicuntur fumpta fimilicudine

fole,

qui ex

quod irl fe,& ex vi fu.e nacurre lucem haber,

luminofum intrinfecum appellarur, vt diftinguarur

ab his, qure de foris petico lumine decoranrur, ve

ho·

mo ,parif'A:

lic

fimilirer cognítio clara principiorum,

qure ex fol a ipfornm rerminorum

expíicatio~e

habe–

tur,

non depender

veritate alrerius, vocarur eui..

dencia intrinfeca ,

imrnediata, id eft fine aliquo

medio•

Mediata euidemia eíl: clara perceptio concluGo-

11.

nis fefe,non exCe, fed medio lumine principiorum

manifefranris. dicitur medio lurnine principiorum,

qu~a

talis narnra: eíl: conclulio, vt non poffit fine

illorum lumine euidens,

clara effe; ficut fine lu·

mine

lis crerera fydera obfcura elfent, ic;1que con-

~ ·

cluíionis euidentia ea eíl:, qux euidentibus princi-

piis niticur ,qua: principia,

quibus pender euiden–

tia conclufipnis, debenc mínimum eífe

duo,

ita vt

non poffit confiíl:ere, quin duobus minimum prin–

cipiis folciatur,quod

lic

manifefte conuincicur.

Q!!ia ex vno folo principio nihil poteft conclu-

di euidencer, formalis enim illa.cio requirit tres cer–

minos, qui in vno principio effe nequeunt: ergo

fal–

rem perit duo immediara indemoníl:rabilia; nam

num

lit

immediatum,& aliud mediatum & dernon-

1·arabile, quod demoníl:rabile erit, erit ªII?Plius refol–

. uendum, & demonfrrandum: nequit ergo demon-

: íl:rari conclufio per vnicum principium indemon–

<arabile , & imrnediatum : ergo adiungendum .eíl:

.;•aliud; quod íi illud

fit

demoníl:rabile, alind

eíi

qure–

rendum,per quod demonfiretur illud: ne igicur pro-

.' cedacur in infinicum, danda funt duo immediata,

euidenria principia, qnibus mediantibus prremiffis

conclufionis euidentia coníl:et, qua proprer, vcrum–

q ue debec effe euidens, alias concluíio non edc eui–

dens-,quia fequitur debiliorem parcem.

•Euidenria habicualis eft vis manifeíl:atiua obie-

I.of

él:i

íub

alíquo claro lumine ,

quia cota racío habi–

tual is depender

aél:uali eu identia,illa cognofcetur

r um

corporearum,qu ~

non

eíl: ad hoc , vt inr elleél:us

cognof:ar

ob~eél:um .Icem

illa

parcicula,propter quam,

feu,

ratzone cuu.u,

comprehendir orones euiclen ri as ad

~nte_llell:urn pertin~ntes,quiaqua:cunque,íiue

fi t ob–

l ~ ~iua ~ue form ali~,

eft

ratio , quare

intelleéh.Is

per–

c1p1t

ob1eétum, q uia vtraque euide

mia ·defe rui

ve-·

.. · ex his, qure de aél:uali

diaa

Cun~.

Ali.e funt diniíiones euidel'Ítix,

raro

obieéliuz,

\ quam formalis; euidentia enim folec diuidi in mo-

t'.

rnlem, phyficame

meraphylicam:

qui bus

in li–

'bris

de anitpa , Deo

d~-~"_

Jo ngius agcmui.

Secundo