1000000220

183 / 436

De Causa Art. IV. 169
na nda ut ei debita : quod est pro–
priissime agere propter fin em. Agen–
tia demum secundi generis medio
modo se habent ad finem ; neque
enim pure agu ntur, neque tamen per–
feéte agunt propter illum: Unde pos–
s1rnt dici agere propter finem mate–
riatiter ~ quari apprehenrive ; quate–
nU.S bonitatam reí, qua: finis est, apprt–
he ndunt ' & 'sentiunt' eaque ad agen–
dum srimulantur: non tamenforma–
liter , ~· direélive; quia non cognos–
cunt proportionem mediorum ad fi–
nem, in qua posita est finis ratio.
His ita constitutis : nunc inspicien–
d um est in tot , tamque variis agen–
tibus, qu<2 in mundo cernuntur, at–
que ad Physic<2 consjderationem per–
ti nent, qua:, & quomodo agant prop–
inem. Quod ut distinétius fiat,
duobus paragraphis conficiemus:
lus erit de agentibus pure natu–
f!llib us , id est, cognitione destitutis:
Secundus vero de agentibus cognos–
citivis 1 seu animantibus.
§. I.
A.n·, S quomoilci agentia pure natura·
lia agant propter finem?
Qnorundam Veterum sententia
fuir , natura: motum non tendere de–
t er.minate in aliquem finem ; .sed om.–
nia agit , & agere temerariis ac fortui–
tis concursibus : Ita placuit Democri–
to, Leucippo, ac deinde Epicuro, qui
hanc·sententiam amplexus ese. non ali–
quo firmo ratiocinio CQnviélus ¡ sed,
u t religionis metum radicittis convel–
leret , sublat! omni providenti~ , &
cunétis atomorum ludo permissis. Ut
enim refert Cicero lib. 4. de Finib.
Epicurus explic~ tione natura: utiuu
T•m. II.
tantt'im ob et uas causas, ut tollatur mor–
tir, ~ religio11ir metur :·U ode con tan·
t iores veritates ·confidenter extinguit,
si tantisper alterutrum inspirent ut
providentiam, anima: immortalitatem,
spiritualium substaniiarum existeq·
tiam,&c. Sed bic error paucorum fu it,,
atque rudiorum : Nam ' "gon modo il·,
lusuiores Pbilosophi, ~ristoteles, Pla–
to, Socrates, Pychagoras, &c. sed etiam
quicumque homines nat urz opera
requo animo inspexerunt, ut ratu.m,
ac manifestum habuere , illam agere
propt~r finem; atque inde colleger nt.
Opus natura: eue oput inteltige1J,tiie.
CONCL USIO.
Omnit natur~ cur1u1 tendit in fi–
nem , arque aleo agen.tia naturali"
agunt propter finern , tal.~e'Tl. ex~cu·
tive. .
Conclusio negotiosA pr.obatione
non eget, ucpote qua: luce ::neridian·i
clarior, mentís oculos stat im perce llit,
cum primum eos in opera natur~
convenimus : Hzc enim tam apta,
& industrie disposica cernuntur , ut
non modo protervum , sed etiam cz–
cum, & insanum esse oporteat, qui
sapientis artificis, ac finem aliquem
intendentis, manum, & industriam
non videat, non probet, non miretur.
Nam ut non semel ponderant Aris–
toteles, & Galenus , cum agu nt per–
egregie de usu partium an imalium,
ac de sapientissimi earum struétura;
Quid rnelius, quid aptius, quid sa–
pientius faétum fuisset , si oamrarra
summa raüo , ac finis provida dispo·
suisset , qu:\m quod reips:i fiui ;l na·
tura conspicimus? Sed, qu ia res mag·
ni momenti est , & ad quam obnubi·
l~ndam non !eviter laborar1¡1nt dinna:
Y ptO•