143 / 436
De Caus-a effiCiente.
Art.
I.
sz efñcientis, ubi etiam de Resultan-
executive,
negó:
intentive ,
concedo:
tia
seu Dimanatione ·: In quinto de-
id
est, finis est, qui causat intecHio.
mu~
de instrumemis..
nem incipiendi motum; sed ausa cf.
ARTICULUS PRIMUS,
ficiens est , qu<e prima illud reipsa
exequitur.
Instabis: Ergo Deus !Olus est cau–
Quid
'
e
quotaplex sit' causa efficient.
sa efficiens; nam ab illo incipiunt om–
C
Ausa efficíens
reéle
deffinitur,
Pri11cip'ium extrinteéum
,
d quo
p rimo pr9fiuit motus; seu
d
quo pro–
.fiuit rei prod11fJfü..
Deffinitio desumí–
tu r ex Arístotele lib.
z.
Phys. cap. 3.
Explicatur: Dicitur in primis
Prin–
cipium,
per quod convenit cum aliis
ca us is :
additur
extrinsernm
,
per
qaoc.l distinguitur
a
materil,
&
for–
ill.l ,
qua: sun-t · principia intrínseca:
adJitur,
d qtto
primo profluit motut,
ut
d ístíng uarur
i
privatione,
&
term ino
a
quo; qui' l:icet sit principium' ar–
tamen non influir in motum., sed po–
tius· derelinquitur in motu.
Obj icies: Hrec deffinitio convenit
causa:: finali : ergo non est bona. Pro·
batur antecedens·: A fine ·, ut
a
prin–
cipio extrínseco ,
íncipít motus ; sí·
q uidem agens non agit, nisi quate–
nus ·movetur
a
fine : ergo finis
est
p ri ncipium'
a
quo primo'
&
prius in·
cipit motus.
Resp. Nego antecedens : Ad proba–
t ionem , nego , causam finalem incipe–
r e motum ; solum enim excítat agens
ad illum incipíendum: Ut oblata Pic–
t ori pecunia nec movet penicillos, nec
colores applicat , nec imaginem for–
mat , 'sed solum.excitat artificem ad
foci·píendum motum, per quem ha:c
omnia: .fiunt. Unde artifex est,
a
quo
primo proftuit ,
&
incípit motus, seu
rei produél:io: finis vero solum incitat
ad incipiendum. Potest enim distin–
g uí : fin is est,
a.
quo incipit
motus~
Tw¡.ll,
nes motus' curn sit primus motor.
Resp. Nego conseq. Ad probatio–
nem dico,
primo,
intelligí debere, non
absolute, sed respeélu causarum al–
terius .ordinis, formalis, scili::et ,
&
materialis: Creterum nihil vetar , uc
rursus ínter
~fficientes
causas sit or–
do, quatenus vis incipiendi mocum al}
una derivatur ia aliam; imó, una non
movet, nisi sub alia superiore, eam
ap plicante; ut Deus applicat Angelos,
Angeli crelos, cceli plantam , planta
semen suum ,
semen v.eró 'producit
aliam plantam.
· Causa efficiens varie dividitur: Pri..
mó, in causam
per ·Je,
&
causam
per
accident.
Causa per se est, qu <e ex se
tendn in effeélum,
&
cum eo connec–
titur; ut ignis dicitur per se
1
causa com–
bustionis, quia combusrio est per se
conneKa cum igne. Causa vero per ac·
cidens est, cui aocidit conju ng i effec–
tui. Hoc autem euplici ter contingere
potest : primó ex parte causa: ; cum,
scilicet, aliquid
1
est accidentaliter con–
junél:um rationi agencl'i ; ut, ct!m quis
est simul Medicus,
&
Musicu ~
per ac–
cidens est causa cantus; in quantum
accidit , medictna n conjungi music;.e,
qua: est ratio canendi. Secu ndó, ex par–
te effeélus ; quando, scilicet, caus<e
elfeélui conjungitur accidentaliter alius
effeélus : Sic, dum aliquis effodíendo
sepulchrum , ínvenit thesaurum , di–
eitur causa per accidens inventionis
thesauri : quia accidentale fu it , ut
thesaur4s jungeretur sepulcijrn,
R
D.i-