93 / 298
De reelo Propositionum judicio.
Art. IV.
77
,,,oralir
· qua:: nonnunquam tanta est,
u t ad
Ph)•ricam,
ac pene
Metaphyri–
cam
cerritudinem pertingat , tumque
&
ipsa firmo ,
&
constanti assensu
d igna est.
P ropositio nobis
innot~scit
expe–
rientia
'
cum
sensuum
tes timon io
confirmatur : Huic assensum debe–
mus, sed intra certos fines modera–
tum : U nde peccant , qui ve! nnl·
Jam, vel om niroodam
fi dem sensi–
bus adh ibend:¡¡n, putant: !taque sta-
tui potest.
Quinta regula :
!Jwe sensibus se ·
eundum
naturam
reéle
dispositir
cla're
,
uniformiter, ac
dis_tinéie per–
cipiuntur
,
certa
judicari
debent :
Nam sensus nobis
a
D eo , qui no n
fallit, da
ti
sunt , non
modó
ad tuen–
dam vitam, ut
c~teris
animantibus,
sed etiam ad informandam mentem:
ltaque eorum testimonium, secundum
naturalem dispositionem latum, ve–
rax semper est; nec mentem fallit, ni–
si cum eo reéle non ut 1tur. Unde ne–
mo sana:: mentís abnuet, dari terram,
solem, astra, ignem, aqua¡n, anima·
lía-, &c.
a
sole terram illuminari' ali–
q ua corpora deorsum
tendere , alía
s ursum 'aquam fluere in declive ' at-
. tE:nuari in vapores , cogí in nubes,
d'istillare in pluvias,
&
alia hujus–
modi ' qua! solo sensus
testimonio
constant.
Verum cavendum , ne mens judi–
c ium , ex
testimonio sensu larum,
ulterius promoveat, quam eam du –
cat evidentia
sensus. Hic defeélus
duobus
fere modis
accidit :
Primo,
cum
mcns de reb us ,
qu~
sub sensu
non cad11nt, ex sensibili experientia
j udicat : Ut si quis judicaret animam
b omin is post mo rtem, aut nihil esse,
aut aliq uid admodum exiguum , .
&
vanum , quia nih il sensibile amplius
operatur: Non ením unum ex alio
sequirnr : Nam licet cvídens sit , ea
esse, qu<e sensus nosuos movent; non
ta men per sensum evidenter habe–
mus, ea non esse, qua;: sensum non
movent ; aut ea magis, minusve es–
se , qu<e magis, minusve sensum mo–
vent, Ex hoc defeélu, ut jarn monui,
&
sa:pius monendum est, manant ini–
qua nostra de rebus spirirualibus ju–
dicia.
Alío
modo fertur judicium ul–
tra
sensus evi.Ientiam, cum mens non
satis examinar varia sensuum testi–
mo nia; sed ex uno, aur pauciori–
bus levirer examinatis pr<ecipitanter ju·
dicat: Sic pueri,
&
rudes homines so–
lem petella non majorem , astra can–
delis accensis :Equ.alia judicant , uni–
ca visus testimonio contenti; cum ta–
men vel ,plutibus visus
testimoniis
constet , longe majora esse
deb~re,
quam appareant: Nam visu experimur :
objeéla eó minora videri 'quó longíus
distant : atque eodem visus testimo–
nio convincimur, Solem esse valde
~
nobis remotum ; qure distantía, quan–
ta sít, cum rudes non norínt , si de–
terminent, Solem t:intulum esse,qu-an–
tus iis ·apparet , vel ipso evidenti sen–
suum testimonio vitiosi judicií
ar–
guuntur. Pecca nt eodem modó peri–
tiores, cum ex aliquibus particulari–
bus sensu evidenter perceptis, univer–
salem proposirionem inferunt : Hoc
virium sa::pe fallir in induélionibus,
&
experimentis : Quamobrem Hippocra–
tes experienriam fallacem dixit: non
v irio sensus, sed pra:cipitatione men–
t ís , sensuum
testimonio non suffi–
cienter utentis.
lt:ique sua certirudo sensibus cons–
tar ; _sed, cum ratio iis ,
ut
opo rret,
uricur, scilicet, ut testibus veiaci bu s
qu i-