ABA
quipatha. A uno o uno sí y otTO' no, may–
quipaqui. A un lado,
qu~cha,
nombre que
daban también - al canto del cuchillo .
Ar. A aquella parte, teyeple. A buen tiem,–
po, pegchca, then. A escondidas, llúmgechi.
A éstas horas, vainúl antú. A ésta banda,
nopa. A la ·otra banda, nome, carcu. A fe,
por ·dedo, legh. A fe que sí, nal. A me–
dias, ragi; údangechi. A pares, múrgechi.
¿A qué hor a?, ¿chunten antú? A sabiendas,
quimgechi. A una, quiñetu, quinc vla. A un
lado·, quiñcñ pie, yav.
G.
A buen tiempo
o
tiempo alegre, ára orí.
e~ai.
A escondidas, chemi. A estas hor as ,
quarat;i rui. A ésta banda,
i
embei. A la
.otra banda, i embe, i r dmbe. A fe, por
'Cierto, herobiari
pi.ra. A fe que sí, mbo–
rerobHi. A me-dias, bague, mbité. A pates,
mocoy~i.
A qué hora, i hara mboyaocá. A
sabiendas, ai quaabecó. A una, peteiyt:lbi·
A un lado, i ·popi·
ABAJO.
Q.
URA, urapi.
Ay. Mancca.
Ar. Nagh, minche.
G.
Güi, güipe, ñembi.
L. T.
Abajo de algo , taquenmá.
Ba.j.ar,
apest;, aspesy, oct, ocy. Lo de abajo de la
mesa, anáp.
ABALORIOS.
Q.
Huallccarichiscca.
Abalorio,
collar
HUALLQA.
Ay. Piña, nombre del colgajo o collar.
Huallca, ahu, nombre de la sarta o gar–
gantilla. Hucha, alianza. antigua. Tupu,
prendedores grandes, CO'Il una plancha re –
donda de plata que usaban las mujeres
en las mantas.
Ar.
Llancatu.
G.
Ayúrichúa,
ayup.oí.
L. T.
Nicuon~,
nicucmy.
ABARCAR.
Q.
Marc:cani•
Ay. Marcakharutha. Abarcar en conjunto,
monopolizar, althapiña.
Ar. Thunan, nún.
G. Ayquaba.
ABARRAJARSE, tropezar.
Q.
Huactani.
Ay. Haccocatiatha, taatha.
Ar. Huyladlnaghn.
G. Amombó, aitía píí, ta-tára.
ABATIR.
Q.
Kcumycuni o ullpuycuni.
Ay. Alittaatha. arpttaa.tha.
ABO
Ar . Adcan, pichilcan, afelduamn.
G.
Ayapipi, mocangui· !Moderna, mbososó
con acepción de hacer perder f uerza
o
ánimo.
ABEJA.
Q.
Huanccuyru.
Ay. Huanquyru, pupa callu.
Ar. Dulliñ.
G.
Eirarúa, apinguareí, kavichuí, tapesuá,
o tepesu eirú, eirusu, eira apu.á.
L.
T. Abeja negra,
Y
ANA CUA· Mo r o mo–
ro,yalam acuá. La que tiene la 'Colmena
bajo' tierra, ane ácuá. La que fabrica mi el
sin cer a, cués
umu~.
Lechiguana, coalecs
acuá, amil acuá. Mestiza,
Y
ANACUA.
Mataco. Nakuó.
T.oba. Cailalay.
ABLANDARSE.
Q.
Llampuchani.
Ay. Lláccaptatha, igual a ablanda·r se lo hin–
chado.
Ar. Athen, nel'épiuken, nel'eduamn.
G.
Amombíu, igual a ablandarse lo duro .
Ablandar (moderna) , mojhü-ü .
L. T.
Nihiloco~~'
nihilococy.
ABOGAR.
Q.
Huillapuni.
Ay. Atam.éllrapitha, arusirapitha.
Ar .
Dugunman, denuñman.
G.
Añee hecé, ahepi. ca.
L. T.
Vas~,
vasy, neyyty· Abogado, vastÓ·
uastó, neytó.
ABOLLAR, abollarse.
Q.
Kapñuni.
Ay. Phaphátasitha. Phapharant, igual a abo–
llarse.
Ar. Gúlladn, con acepción de abollane.
G.
Ambopé, ambopígua, CO'Il acepción de
abolla.r.
ABOMINAR.
Q.
Millani.
Ay. Hakhotataha.
Ar. Aventun.
G. Nda cheaéi. Fonética y gr·afía a'Ctuales,
jhesé, abaeterecó. Con acepción de odio,
piaro, ya-ein.
L. T. lceslut·ó, un.uspecy.
Abominab~e,
ye–
punust;, yepunusy.
ABONANZAR, bonanza de
mar o
la.
guna.
Q.
Mana huayranchu.
Ay. Conata sappéll huampusiña calla canea.
ñapa.
Ar. ·Cúmegetun, livtun antú, livhuenun.
G. Oñem.boaguiyei• ára.
82-
•