Table of Contents Table of Contents
Previous Page  82 / 432 Next Page
Information
Show Menu
Previous Page 82 / 432 Next Page
Page Background

ABA

quipatha. A uno o uno sí y otTO' no, may–

quipaqui. A un lado,

qu~cha,

nombre que

daban también - al canto del cuchillo .

Ar. A aquella parte, teyeple. A buen tiem,–

po, pegchca, then. A escondidas, llúmgechi.

A éstas horas, vainúl antú. A ésta banda,

nopa. A la ·otra banda, nome, carcu. A fe,

por ·dedo, legh. A fe que sí, nal. A me–

dias, ragi; údangechi. A pares, múrgechi.

¿A qué hor a?, ¿chunten antú? A sabiendas,

quimgechi. A una, quiñetu, quinc vla. A un

lado·, quiñcñ pie, yav.

G.

A buen tiempo

o

tiempo alegre, ára orí.

e~ai.

A escondidas, chemi. A estas hor as ,

quarat;i rui. A ésta banda,

i

embei. A la

.otra banda, i embe, i r dmbe. A fe, por

'Cierto, herobiari

pi.ra

. A fe que sí, mbo–

rerobHi. A me-dias, bague, mbité. A pates,

mocoy~i.

A qué hora, i hara mboyaocá. A

sabiendas, ai quaabecó. A una, peteiyt:lbi·

A un lado, i ·popi·

ABAJO.

Q.

URA, urapi.

Ay. Mancca.

Ar. Nagh, minche.

G.

Güi, güipe, ñembi.

L. T.

Abajo de algo , taquenmá.

Ba.j.ar

,

apest;, aspesy, oct, ocy. Lo de abajo de la

mesa, anáp.

ABALORIOS.

Q.

Huallccarichiscca.

Abalorio,

collar

HUALLQA.

Ay. Piña, nombre del colgajo o collar.

Huallca, ahu, nombre de la sarta o gar–

gantilla. Hucha, alianza. antigua. Tupu,

prendedores grandes, CO'Il una plancha re –

donda de plata que usaban las mujeres

en las mantas.

Ar.

Llancatu.

G.

Ayúrichúa,

ayup.oí

.

L. T.

Nicuon~,

nicucmy.

ABARCAR.

Q.

Marc:cani•

Ay. Marcakharutha. Abarcar en conjunto,

monopolizar, althapiña.

Ar. Thunan, nún.

G. Ayquaba.

ABARRAJARSE, tropezar.

Q.

Huactani.

Ay. Haccocatiatha, taatha.

Ar. Huyladlnaghn.

G. Amombó, aitía píí, ta-tára.

ABATIR.

Q.

Kcumycuni o ullpuycuni.

Ay. Alittaatha. arpttaa.tha.

ABO

Ar . Adcan, pichilcan, afelduamn.

G.

Ayapipi, mocangui· !Moderna, mbososó

con acepción de hacer perder f uerza

o

ánimo.

ABEJA.

Q.

Huanccuyru.

Ay. Huanquyru, pupa callu.

Ar. Dulliñ.

G.

Eirarúa, apinguareí, kavichuí, tapesuá,

o tepesu eirú, eirusu, eira apu.á.

L.

T. Abeja negra,

Y

ANA CUA· Mo r o mo–

ro,yalam acuá. La que tiene la 'Colmena

bajo' tierra, ane ácuá. La que fabrica mi el

sin cer a, cués

umu~.

Lechiguana, coalecs

acuá, amil acuá. Mestiza,

Y

ANACUA.

Mataco. Nakuó.

T.oba. Cailalay.

ABLANDARSE.

Q.

Llampuchani.

Ay. Lláccaptatha, igual a ablanda·r se lo hin–

chado.

Ar. Athen, nel'épiuken, nel'eduamn.

G.

Amombíu, igual a ablandarse lo duro .

Ablandar (moderna) , mojhü-ü .

L. T.

Nihiloco~~'

nihilococy.

ABOGAR.

Q.

Huillapuni.

Ay. Atam.éllrapitha, arusirapitha.

Ar .

Dugunman, denuñman.

G.

Añee hecé, ahepi. ca.

L. T.

Vas~,

vasy, neyyty· Abogado, vastÓ·

uastó, neytó.

ABOLLAR, abollarse.

Q.

Kapñuni.

Ay. Phaphátasitha. Phapharant, igual a abo–

llarse.

Ar. Gúlladn, con acepción de abollane.

G.

Ambopé, ambopígua, CO'Il acepción de

abolla.r.

ABOMINAR.

Q.

Millani.

Ay. Hakhotataha.

Ar. Aventun.

G. Nda cheaéi. Fonética y gr·afía a'Ctuales,

jhesé, abaeterecó. Con acepción de odio,

piaro, ya-ein.

L. T. lceslut·ó, un.uspecy.

Abominab~e,

ye–

punust;, yepunusy.

ABONANZAR, bonanza de

mar o

la.

guna.

Q.

Mana huayranchu.

Ay. Conata sappéll huampusiña calla canea.

ñapa.

Ar. ·Cúmegetun, livtun antú, livhuenun.

G. Oñem.boaguiyei• ára.

82-