199 / 436
De Causa Finali.
Art. IV.
R atio cognoscitur ex pra:stantia ope–
rum;
sed pleraque opera bºnitorum
regulatiora
sunt , quam hominum,
ecqu is enim imitari posset alcyonum
nidos , apum
fa
vos, reconomiam, of–
ficinas , aranearum
retia, bombycis
textrinam? &c. Ergo, si ha:c opera
no n nat ura! ;nstinétu, sed propria bm·
torum ratione ord1narentur, opone·
r et, illam ess'e lrnmana soieniorem.
Arque. exmda
solvitur objeétio,
quam fere unicam habent pecudum
Parroni ; nempe ., deduétarn ex ope–
ribus brurorum, tam scire, & apposi–
te ordinati , ut
lí
incant artefaéta ra–
t io nis humanre. Ereni m ha:c ratio ni–
mis probat; nempe , bruta esse homi–
nibus sapientiora; quod nemo dixerit,
&
Scriprurre manifoste repu gnar: ne–
que enim aliam ob causam re.fert ho–
mº nem ad imaginem Dei faétum, ani ·
malibusque prcepositum, quam quod
sapi·entissimus sit ,
&
solus racione
pr;edit us , qua valet pro suo modulo
5e, suaque regere, uci Deus ratione sua
mund um regit, In hís igitur operibus
b rula ipsa se non regunt propria ra–
tione, sed reguntur instioétu in.-.!ito ab
Aurhore natura-:, cujus ímpetu forun–
t ur in commoda , fugiuntque noxia,
per
sensum aliqua te nus cognita : un–
de
se habent, ut Citharredus, qui si–
ne
consultatione ordinatissime pulsat
citharam , commotus persa:pe sola
ímaginatione '
&
rere
víx
advertens;
nisi quod
ille
banc facultatem longo
uso,
ac proprii ratione didictt; bruta
vero inditam habent
a
natura. Nihil
igítu r mirum, si persrepe agant ordi–
natius , quam horno ; q•.lia ordo ílle
a
ratione, quam humana, pr.:tstantiore,
procedit. Sicut vidare est , expertum
m.usic<J: puerum,
a
peritissimo Mus.ico
edoétum, cantilenam suaviorum
1
coq·
'[om
II.
cinn!oremque ca nere, qua .
posset
Musicus
m
diocr íter
e rn' itus;
nempe,
quia in ea mere
exec
tin~
se haber;
regitu rque , non prop riil, sed alieni
scientia, mediocre!Tl su perante.
TERTIA CONCLUSIO.
Agentia ratione prczdita
,
ut ho–
mine.r agunt propter finem
,
non
so–
lum
executive
,
é3
apprehensive
,
sed
etiam direélive.
Probatur facile : Nam agens inteI–
leétuale cogr.oscit proportionem rne–
diorurn cum fine ,
&
ponderar istius
merita, illorumque utilitatem : ergo
potest ordi nare media in finern, eli·
gendo aptio ra ,
&
respuendo minus
apta , prout ad finem consequendum
expedire judicaverit. Sic ·quoridie vi–
Jemus , homines in suis negotiis pri·
mo certum sibi finem dest inare; dein–
de consulcare , qua: media ad illum
conducant; poscea elígere, qure pro–
baverínt: Hoc autem est agere prop–
ter finem, non solum executive ,
&
apprehensive,
sed
etiacn
direél.ve.Q
U lE S T I O S
E
X TA.
De Comparatione Causarum ad
EjfeClus,
O
Stendimus superius , quomodo
causa ,
&
effeétus se habeant
quantum ad prioritat,em ,
&
digni–
tatem; nunc duo discutienda restant
circa produétionem effeétus
a
causa.
Primo , possintne piures causa: totales
ejusdem ordoinis simul producere eun–
dem numero effeétum
~
Secu¡;¡do , po·
tueritoe effeétus , qui ab una causa to–
tali producitur, ídem numero ab alia
creata produci
~
Exinde enim effeélus
Aa
a