126 / 436
Physicte prima pan Disp. II.
Qurest.
I.
ra pr;rsupponit ·ma teriam, ex qua agat;
ira
&
ars pra!supponit materiam suo–
rum operum, ut Lanifica lanam, ex
qaa conficit panum ; Unde
&
in arte,
&
in natura
ex nihito
fi t
nihil.
Tertio , ex parte modi proceden–
d i: Ut enim natura ord inate proce–
dit , apta ndo,
&
assumendo media
congrua ad finem, qu em intendit; ut
os , dentes , guttur, stomac hum aptis–
sima fecit aJ 1nandend um, deglutien–
dum,
&
coquendum cibum; linguam
ad loquendum ; ocu!os ad vidend um,
&c. ita quoque ars in suis operibus
ordinate proced it ,aprando inst rumen–
ta ad finem ,.
&
opus intenrum : ut
gladium acuit ad perfodiend um; li
mam in dentes exasperat ad -corroden–
dum ; rnaleum
solidum efficit ,
&
gravem
ad
contundendum. R atio aµ –
tem hujus est, quia tum naturalia, tu
artificialia procedunt
a
racione' ut
mox dixirnus : Ratio autem ordinate
procedit ,
&
media con grua fi ni
in–
tento adhibet : agit enim
proptei:
finem.
Quarto demum,
ex
parte termi·
ni: nam, sicut natura tendit ad fi–
n~,
ex quo pender
to
ta operis ratio;
ita
&
ars finem intendit, ex quo de–
sumit operationis regulas. U nde , ut
advertit Aristoteles, in natura,
&
ar–
t e invenitur peccatum , quia pecca-,
t um est deviatio
a
fine: Cum ergo
&
n atura propter defeétibilitatem causa–
r um inferiorum ,
&
ars propter inex–
p erientiam anificis , vel defeélum ma–
t eria: ,
&
inscrumentorum , n onnun–
q uam a suo fine d eficiant ; in illis lo–
c um habe t peccatum, quod in na tura
dicitur
monrtrum
; ia
arte vero reti–
.net
nomen
peccati.
C<eterum , Jicet ars
imitetur na–
turarn ,
ha:c tamen artem longe su-
perat,
pr~cipue
,-in tribus:
Primo, ex
parte principii: quia procedit
a
rn tio–
ne universaliori , sapientiori, effica–
ciori: U nde opera natura! sunr univer–
saliora ,
&
efic:lciorn : siquidem
form~
na tu rales sunt pri ncipia suorum
mo–
tuum ,
&
producunt sibi simile; ut
equus equum, planta plantam', At_
for–
moe artificiales sunt sreriles,
&
inefi.
caces ; non eni::n possunt cau sare mo–
tum,
ut
jam dicemus, auc sibi simile
producere; ut e nsis ensem non gene–
rat. Secundó , ex ·parte modi : narn
n atura procedit modo ma;i s certo .,
&
min us errori obnoxio. Terno , ex
par–
te finis: Natura enim intend1t majuio
bonum, scílicec, bonum substan.tí lle,
&
Wtius Universi; ars vero min us bo–
num intendrt ( noscram, nempe
,
vei
commod itatem ,
vel
deleél:atioqem,
vel conservationem) ut enim
dicit
D.
Thomas
2.
Phys. leél:.
4.
No1
St.I~
mus fini! omnium artificialium.
SECUNDA
CONCLUSIO.
Form.e artificia/e1 eue
nequeunt prin–
cipia motc.t
;
eum
tamen adjuvare
pauunt.
Probatur prima pars : Mens
hu–
mana per artem nihil aliud moliri po–
test
in
externa materia, nisi varium
materia! naturalis situm: unde, ut ex
Aristotele notat
S.
ThomJs "2. 2. q.
96.
are.
2.
ad
2.
omnis forma proprie ar–
tificialis consistir, vel in figura, ut
forma statu<e, clavis, malleí, &c. vel
in composi tione, ut fr rm::e unguento–
rum,
&
medicaminum ;
vel.
in
ordi~
ne, ·ut
fo rm<e
horoJogii , navis,
do–
mus, &c. qua: tria ex vario materi;e
naturalis situ per artem effl!éto resul–
tanr; sed si tus, atque h::ec tria ex eo
resultantia
1
no11
sunt principia mo-
tus.