417 / 652
QlfV1!ST.
XIV. ART. l.
A R T 1 C U L U S. 1
l.
Quodnam sit ferendum judicium
~e
hypothesi Cartesiana
- 1
á rea causam motricem ar.trorum.
678.
.1.\rbitratus fuit Cartesius ( r)
m-0tus
planetarum
fa–
cillime eKplicari posse,
si
putemus totam materiam c<Eli, in qua
planeta!
versantur in modum cujusdam vorticis
in
cujus centro est
S ot, ar
sicui
gy1,are, ,ac ejus partes Soti vi.ciniores celeriur move–
ri,
quam
r
rnotiores
,
planetasque omnes
(
e quorum numero est
terra) inter eardem iuius crelestis
materi~
partes semper ver–
sari
(
2).
In
hac
igitur
hypothesi ,
ca-usa
motrix astrorum
est
,habere, quia Opife:1; sumnms, sapientissimusque .sic se liabe1•e
'Dolue-
.
.1·it
,
qztam varie quasi tergiversando
,
perque ambages incedmdo eo
demum redil'e, itt ad idemmet profitendum adigamur.
Qua quidem
unica responsione facile explicar possunt universa natura: pha:nome–
na : nam si quis qua:reret v. g. cur magnes attrahat ferrum , respon–
d ebitur , quia
ita se habere volii'.. iOpife.1; rnmmus
,
sapientissimu;–
que.
Et eodem modo respondebitur de fluxu ,
&
refluxu maris , de
. medicamentonim virtute , deque aliis innun¡eris.. Cur , ergo juniores
· Phüosopbi Scholasticos reprehendunt , quod aliquando in rebus oc–
cultis ad Sacram confugiant anchoram , aut ad qua\1tates' sive virtu-
tes quasdam occultas
?
·
( 1)
3. p. Princ. n. 30. sqq.
( 2) Fuit ha:c antiq.uorum nonnullorum Philosophorum sententia,
4naximenis , Anaxagora: , Epicuri. Nam Anaximenes, referente Plu–
tarcho
l.
2 .
de Plac. c.
2
3. censuit,
astra frnpelli
a
conden;ato,
&
1·enitente aere
;
Anaxagoras,
aeris qui ad septentrione; est impul–
sione in diveuam partfm
,
quem auem stipando cogens facit vall–
dum.
Atque ut Laertius haber
l.
2.
constare ca:lum valida circumgy–
ratione
qutt: si t antillitm remitteretur
,
ca:lttm statim prorneret.
Epi–
curi autem sententiam expressit Lucretius lib. 5. hisce versibus:
Motibus astroruni nunc
q1M!
sit en.usa, canamiu.
Principio
,
rnagmu ca:li si volvititr orbis,
E:r: utraque polum parti pre111ere aera nobi;
Dicenditm est
,
e.r;traque tenere
,
&
claudere utrimq11e,
lnde q,linm supra .fluere, atq11e intmdere eodem
Quo volvmda miwnt ttterni sidera mundi.
Ast alium
,
subter contra i¡ui rnbvehat orbem,
Ut jluvíos versare rotas
,
atque haustra vídemiu.
Neque Empedoclis alioruiµque absimilis foit sententia; hi enim., ut
Tom.
lll.
F
ff