133 / 436
De Causis.
Art. I.
119
tío '
requiritur
agens
a
quo fiat ;.' nam
nihil
fit
a
seipso·: Quarto ,. requiritur
fin is , pro¡Her quem fi'at; quia res na–
turales non snnt temere , sed propter
finem, ut dentes ad incidendos cib0s,.
ped~s
ad ambulandu'ffi , &c. etgo·
quatuor €Ontribuu nt ad
eue
entis
mobilis, sCilicet , mateda , ex qua fit;
forma' qua.
fit ;
agens ,.
a
quo
fit ;.
fi~
pis, propter quem fit.
Confirmatur ex
D.·
Thoma
z.
Phys.
Jeél. 1<>.
esse
causatum potest dupli–
citer sumi: Uno modo , absolute,
&
ut est• constitutum in tali specie en–
tis, ut hominis , vel planta! ;
&
sic
ca·usa· essendi est forma ,. qua aliquid
constituitur
~n
determrnato , modo es–
sendi.. Alío modo , secundum quod
eue
causatum reducitu r- de potentia
ad aéh1m ; ut su lplmr , quod erat in
potent ia ig11is,
fit
aélu i>gnis ,
& .
sit
ne'cesse est ,
i~sum hab~re
duas alfas
causas , scilicet ;.materiam, in cujus·
potentia prrecontineatur , antequam
fiat;
&
agentem , qure ·reducit mate'-·
rfam
de potenlia ad aélum : Quod
enim est in potentia , non potest se
re~
ducere ad aétum , sed reduci deber per
aliquid exisrens in aélu ; ut sufpl:tur,
q od est in pote11tia ignis
,. Rt
aéfu
ig.–
his ab
eo,
qu0d jam esr aél:u. ignis:
A.'élio amem agentis , sicut prneedit·
a:b aliquo determina to , ita •tendit
in
aliqui<l detern\ inatum ; ut facere sibi–
simiJe , aut assequi id, quod' síbi corr–
veniens est : Id autem, in quod ten–
dit aélio agentis, dicitu r
flnis:
ergo
dantur qustuor ista: causre, íor-maliis;
ma·t'ei:ialis, efficiens ,
.&
ifnalis~·
>
Obj. Objeélum est aliquomodo cau–
sa seientia:.
1,
& j
Mea. eausa· domus,
&
tissentia causa próprietatum.;
&
mal-
1eus causa horologii ,
&
fundamentum•
6\lausa- re1aitionis; sed oon áppate t: ad
qU'od genus <::au.sre ex prrediélis ista re..
duci possint : ergo ¿unt plus quam
quatuor genera causarum.
Resp.
Hrec
ontnia reduci ad qua–
tuor ca.usas pra:diétas: Obj-eélum qui–
dJ!m , vel ad
~ausam
fo rmalcm extrin–
secam , 11uia determina·t scientiam ad
certum genus rei ; ve! ad finalem,
qu ia scient ia est propter objeétum.
Idea etiam peninet ad causam
forma–
lem extrinseca-m ,.ut dieetur in qures:–
tione sequenti ; est enim
ip~a
reí
for–
ma,
in mente a·rtificis pr:econcepta.
Essentia vero habet· q:uasi rationem
eausa: efficienti-s respeél"u suarum pro–
prietatum,
út
d1cit
D.
Thomas -: quia
propr-ietates dimanant ab esseritia,
tanquain
:l"
fonte su0 ;. sed id infra
-expHcabitur. SimHiter fundamentum
relationi-s redueitur ad genus
caus~
efficientis prepter eandem r-ationem:
l'nstr·Umenra vere pe.rtinent' ad cau..
sam eHicientem ;.cuí deser·vinnt...
AR'FIClHUS
u..
"De
priodtate·
,
&
nobili1ate
Cau1a~
mm
,
tum
ad
ejfeC!um,
tum
ad 1e
invicem "omparatarum..-
, PRIMA. CQNCLOSIO.,.
(!)Mnis
cau1<a
ut1
•p'rio·r
s_uo
eff,eélur¡
· .
non quidem
sernp~r
prjoritate1 tem.–
porir,
Jed
pr'io·ritat-e ·
11afurr:e.
J.1
Prohatur e-0nclusio :. Et in prlmis;
quod causa nort sir·sempet
pr ~or
tem.–
pore eons-rat : nam Sol, non est tem•
pore,:p ió
' füctr:,
<ii1a.riL'éa11~ t
;,. nec
marnria prior composito , sub quo
créatá'esr<. Quoi;I .a
ui:'effi,
causai>Sjt prioi::
natura suo effeélu ,. ita demonst-ratur:
Prioritas, natura: in eo eonsistit ,
ut
Uni us,
natura. pencteat ab alio, ,
&
ab
illo