0000747689

t/J'~

Phyíica Difp.XIl.

De Caufa

nali.

éonco1di1,q11aex rcrra aqua,

aq11a orinir acr,

ex acre ignis, & e conue:(o ex ignc acr,ex.hoc aqua,

c:t

hacd_nlque ccrra,rursüs ex Íltu,

pofiuonc cerra:

medio mundi,cx cL1ius ornato,

pulchrirudine, ex

cui11s vtilitarc mamfefic collig1rnr propccr aliquem

Jinem eam conditam l!tfe, tandcm ex ca:lorum ampli•

tudinc

bcndkentia , qua terram fouent, in ca qua:

fruétus producunt, ex inenarrab1li criam illorum ce..

leriracc,& pl•nc:tarum ad eadero loca redeumium cur..

fu rnfcrmr h:i:c omnia proptcr aliqt1em lincm

Deo

condira ctfc,

Confirmatur prímb; quando Piélor iniagincm de•

pingit non ÍOlll1.u rota imago fuir faéla proprer lincm

vc:rt1m ctiam omncs paniculares linere,ex qU>bus toca

rc:fulcat imago 1 ergo pan ntione non modo ro–

tam hoc vniueríum fuir fall:um proptcr aliquem fi..

nem, vemm etiam qurecumquc caularum pardcula•

ium operaciones.

Confirmamr Cecundo ;

agentía inanimata,& bru–

op~rucmur

inocdinate, nulla e!Ii:c in natura pul·

chmudo, fcd confuíio : ergo d1reébo fin is neccílaria

cfi ad 01dinatam operarionem cníufcumque aét1onis

pmicularis, ex qua pendec totius vniucrli ordinara

confiirucio.

Vr tamcn bree vcritas magis , ac n1agis eiuceCcat

(ciendum efi aéboncs Dei ad exrra vcrc dli:: proprcr

linem, quia

opc~atur

Dcus propter Cuam bonitatcm

ranquam pr.,prer

vltimu1~,&

prrecipuum fincm iuxta

illlld Prouerbiorum

Omnia propter lcmetipfum

operatus efi Dominus,& fe creaturis communicat,ita–

vr dependeant

Deo tanquam

caufa eflicicnci ,

táquam

caufa linali,nam licec finis,(quod falsú iudi–

co)m creaturis intdleélualibus ptius motioncm

caafa–

m .quam alic¡uid óp4tarencur ad cxcra-;vel ab intra,ni•

h1lominus in Deo, nihil noni éaufari potefi,efi enirn

omnis mutationis incapax , quia G>pcratur propter fi-

nr.m ahillimo,

eminentiffimo modo (eclL1fa imper–

f.:étione,qu~

efi in cccatuds rcípeélu aétus,quo finem

inter1dunr,hic enim in cceatucis pendot

fine,minime

vero all:u, , qoo Dc:us volt confequi finem , itaqae

all:iones ipfz inanimatorum, vt

Deo func,funt pro•

prer fincm ab ipfo incentam, qui in triplicem d1uidi

porefi , alius dl: Coa ipfius gloria , alius bonum vni–

ucrlí , renius dcnique particularis tcrmmus altio·

nis agentis , quam Deus dirigit • & ordinar , vt

feructur

ordo

d~bitus

in munclo,

totum conícr-

UCtuE.

Duplici eimnplo hoc illuíl:raci potea; alrernm cll

agentia inanimata ih Cuis aaionibus,

ddicerc: ,

quando nakuncur tnonfüa, cerra non rcddit frulh1s1

Sol, & Luna patiuntur dcfcllus , in quibus,vd affir–

mandum cfi hH afü<lncs non dingí

Oeb,

vcl dcfc-

dus hi ipli tribucndi crunt.

Relpondeo,& in prirnis,cfe cclyplibus Solis,& Lu- 1

EÍ

nz mimml: proucnirc propter aliqucm defellum in

monbus corum, íed quia ex policione,& íim,qua: ha–

bcnt maximc accommodacam ad reruril íublunariurh

propag.1tioncm 6c cercis ccrnporum inten1allis,planc-

tas hos fe fe opponi luminequc pnuari¡ idque prepcc:.

tea

cnam fa

étum

fuilfc addit Damaícenus lib.

fidci

Onhodox,¡:.

7.vt

eorum confundatul arncntia,qui So–

la,& Luna: propccr rcfulgentem foam clarimeni diui–

nos honores cxh1beanr, curn perfp1cuum

lit

planetas

hos Deos non die ex coquod mucat1oni obnoxij Ílnr,

priuemurque lamine,

pulchricudine,prnpter c:¡uam

ve Dij colcbantur.

Pra:tcrdl ad id quod de manfiris,& rcrrz frull:ibus

íubiicicbarur reípondco ex h1s non inferri , non

agere proptcr finem,fed non conícqui íuum finem,li–

cut,qui imaginero dcpingit ex fine operatur, cdi caro

non bcnc depingar,

. __

Sed dices; fallc:m

fir,

infcnur

Deo non dirigí

talem aélionem, nequc ipíum velle confequi finem

perfeélum in his monfim, alias aut Dcus frufharccur

line'quem intendic,aut male di1igoret.

Reípondeo vcrum clfe nolle Deam fioctn pctfc-

él:utn conCequi qoamcumque aélioncm agcmis natu•

ralis volu12rarc dlicaci;Íed folum quanrum di: ex par-

te Dei, iravt pcr ipfum non fict quominus perfcélum

cffcélum producanr;fi camen impeditncnrum aliquod

agcntis forcioris obliíl:at , vcl aftcnus can(a: linn ca

naruralirer opcrari;Dcus cnim Ce Ce: armnp'etac in mo-

do concurrendi mcura: cauíamm Cccundarum cifquc

ita opcrari linit, aé

a,b ipfo non pendcrenr; vndc

fzpius dcficc:renr,

ipfa: fola: opcrarmcur, ila cciarrt

Deo dirigente qui Canc non cfi dfcélos refpell:u Dei;

nam ipCe Colum

~ulc e~élum

produci petfctlum, niíl

impediar aliquod contrarium proptcr qnod, qu201uis

etiam ipía monfita proprer-rarioncm diéhm ficri

¡¡_.

nat.' aliam etia':" intcndir Dcus f<1liccr proprer pul•

chmudincm vmucdi , qua: cefultat

varietate

inte~

monftra,

pcrfcéb effcéla, qua: producuntut in vni-·

t1crÍo,c:x varic:rarc: cnlm pL11du:iiudo refultat fccandum

Philoíophum,& c:tiam, vr maximi habcatur pcrfeéHO'

~lfcéluum

fine: imp.crfcllione fa.élorum, quia oppolita<

11ma fe polita mág1s cluceícunr.

Vlrimo ficconfirmatur, quia plnres funt motos vcl 16

all:ioncs in his rebus natoraltbus, quarum non potdt

fofficicns rat'ao rcddi e:t prhmis propriccat1bus, ve! in•

clinabonibus lingularum rerum, aqua enim Curfum

a~ccndic

ad rcplcndum vacuum,cuius ratio ex peculia•

11 aquz narnra, ac proprio impetu reddi non poreft.

S.Thom.•q.10 ¡.a.1.& 9.comra genr.cap.z.J. quan–

fagi ttaflO emittitur Cagitta vr ab· illo impellitu!

ad ccrcum C::opmn,&

~nem

rendit:at ipía íagitta ren–

dir in

incc~curn,cú

ipla nec Ícopum cognofcac, ncc in

ipli.im

Ce dirigat, ita all:io inanimatorum , vt ab iplis

non rendir 111 certum

fin~ab

iplis cognitum,vr

Deo

vero tendir;verum efi hanc etTe diffaemiam,quod

fa–

girra violcnrer a Cagimntc impellirur, at vero agenria

inanimata perintrinCecam fuam naturam propcndent

in foos rcrminos. Alrcrum cxcmplum efl defumprum

Rege,íolus enim Rex cognoícit lincm propter quc:m

hdlum gerirar,& milites ipíum ignorant,cxcquumur

ramen mandata Regis ,

operantur veri: proptcr fi–

nem non

fe fcd

R(gc cognirum,

intenmm,ira

ca11fa: fecunda:, de q_uibus loquimur operamur proprer

~ncrn,non

quern ipta: norunc,am pmpter quem

di–

flgum

moucnt, fed qucm Deos nouir,

proprer

<¡ucm ab ipfo mournrur.& hac

r~tione

dicunturagen–

tla

o_a~u~•!ta

non ram agerc propter fincm, quam agi,

d1n~1

a fine,

fed ex fine, qui in pc:rfeélionc

rorius~

vniucrli

fü

poli-

tns , qucm oponer ab alio Cupcriori agente incendio

Simile dl: de aqua maris , quz in littore conrinc:r im.

petum ,

tumenres flnll:us fuos vt terram nunqualll' ·

coopcriat (loquor cnim }n Centcnria illorum, qui alfe.

runt rcrram infcriorcm clfe mari) vciquc proptcr mix..

torum , & viucntium íalutcm , quc:m fincm inten.dic

fopremus mtutz Gubermtor, quis cnim potcrit adz–

quaram éauíam,

rarioncm tribucrc folum pondera•

ra natura maris de tanta ac ·tam multiplici varitta•

~ed

obiic1c'.;fi omnis aétio agenris natural'is

Deo

p¡dwawr,&

dingllur,quomodo contingit f:!!pc errare

te moruum , quam quotidic in ipfa ooulis vfurpa•

mm de: accetfo, ac rc'cctTu flull:aum cius , de accrc–

tionc,

lle

diminmione maris,cenc nulla porerit dari

parre huius priuatz natura: , nifi ad fuprcmum mundi

Modcracorem ranqllamad aramcoofugiamus.

bis•

cr¡¡o imelli&imus quaniio

h•

re:' naturales mou.c:nrut,¡

vct