![Show Menu](styles/mobile-menu.png)
![Page Background](./../common/page-substrates/page0561.jpg)
CATECI MO DE LA DOCTRIN
541
güenza, nos parece conveniente decir algo
de él y de su verdadero autor.
«Diffamati sunt Societatis nostrre Patres
Prouincire Paraquarien is de erroribus, ha::–
resibusque in Catechi mo Indorum loquen–
tium lingua Guarana, in quatuorque erbis
ibi contentis, ex quibus duo videlicet,
Tupa
&
Tuba
[las otra do palabras eran
llfembira
y
Ta;•rti] ,
detorta ad significandum [Deum
et] Deum Patrem dicebantur e se nomina
Dremonioríí,
&
damnata a S. Zacharia Papa
in Concilio Romano anno
7-+5·
contra Adal–
bertum , a quo inuocabantur
Tubuel, ' Ttt–
buas
tanquam Angeli, cum tamen magis
essent Dremones, vt ait S. Zacharias. Ideo–
que Illu st ri ssimus ' Reuerédissimus
D. D. Fr. Bernardinus de Cardenas Epi–
scopus Paraquariensis iussit aboleri a Cate–
chismo voces illas ,
&
vsui in posterum non
esse Catechistis, Ieopbytisque.- ccusat io
Iesuitarum Paraquariensium facta est co–
ram Rege Nostro , vtqui disseminarent erro·
res, atque
h~reses
inter Indos, tantusque
clamor per Indias,
&
Hispanias fuit excita–
tus, vt anno 1654. die
L
Iunij e Bono se–
cessu Rex N. scripserit ad Illustrissimum,
&Reuerendissimum D. DoctoremD.Ioanne
Alfonsum Oconem Archiepiscopum Pla–
tensem, seu Argentinensem, iniunge ipsi
diligentem de re tota inquisitionem,
in–
formationem ad se mittendam. Cum autem
ob distantiam septem cetum leucarum a
Civitate Assurnptionis, primaria Paraqua–
riensi, non posset Illustrissirnus,
&
Reue–
rendissimus Archiepiscopus exequi per se
ipsum mandata Regia, delegauit eam curam
D. D. toanni Blazquez de Valuerde Guber–
natori,
&
Capitaneo Generali spectabilis–
sirno Prouincire illius. -Qui anno 1656.
die
3r.
Octobris congregauit ea in Vrbe
dece viras peritissimos idiomatis Guarani ,
plerosque natos ap ud Paraquariarn, alios
Ecclesiasticos tam Sreculares, q uam Regu–
lares·, alias Laicos, omnesque Digoitatibus
cospicuos: quo in conuetu exploratum est
accurate,
&
cognitum patenter, Catechi
smum prredictum compositum fuisse,
&
adornatum quatuor illis verbis
a
Venera·
bili ,
&
Apostolico viro Fr. Ludouico de Bo–
laños Religioso Franciscano, antequam
Ie–
suitre ad regionem j\lam accessissent, fu is-
seque approbatum in duabus Synodis Dire–
cesanis tum anno 1603. tum 1631.
&
in
aliis duobus cretibus habitis, sede vacate,
in omnibusque fuisse imperatum , vt iuxta
eum Catechismum, eiusque verbis edoce–
rentur Indi Chri lianam fidé¡ cui prrecepto
obedierant Tesuila:: , vt
e
alij Catechistre.
Compertum etia fuit, quatuorea verba anti–
quissima fuisse idiomatis Guaraní
1
&
signi–
ficatu natiuo atleto fuisse apte lranslata,
sine vlloque periculo praure doctrinre ac–
commodata mysterijs Christianre Religionis.
Exceptum prreterea risu fuit lepidissimum
illud commentum de vocibus
Ttpá,
cf·
Tuba,
deriuatis vt calumniatores somniabant,
a
Tubuel,
cC·
Tubttns
Adalberti hreretici.–
Con eruo prredicti conuentus, impressa Ma–
driti, Acta sub authentica, fidemque
fa.
ciente forma, fuerútque in
M
S. remisa
ab Illustrissimo,
&
Reuerendissimo Archi–
episcopo Platensi ad Regem .
&
ad India–
rum Senatú, circunferunturque in multo–
rum manibus
~.
Así escribía ya el P. Henao, por los años
de i663
1
á raíz de lo ocurrido, en su
Scien–
tia .Med1'rt lnstor. propugnata
(pág.
419
de
la
2.•
ed.)¡ y asf como sigue se expresa
también, en nuestros mismos días, D. Luis
L.
Domínguez en su
Historia Arge11ti1la:
«Respecto (dice) á Ja acu acion de herejia
que el Obispo Cardenas les hacia
[á
los mi-
ioneros jesuítas
J
por ciertas palabras que
empleaba el catecismo en idioma guaraní,
que les servia de texto para enseñar
á
los
indios la doctrina cri tiana, probaron que
e e prontuario habia sido compuesto por el
venerable franciscano Luis Bolaños, que
babia catequizado
á
los indios treinta años
antes que allí llegaran los jesuitas; que es–
taba aprobado por el tercer concilio Limen–
se
1
y que ademas Ja acusacion procedia de
ignorancia de la lengua.... De este modo se
di ipó el
16 ~6
la tremenda tormenta levan–
tada por el obispo Cárdenas y los encomen–
deros, verdaderos esclavócratas del Para–
guay en aquellos tiempos. La ju lificacion
de los jesuitas
fué
completa» (pág.
2 26
de
la 4.• ed.:
cfr.
pág. 94).
Fuélo, en efecto, doblemente : «respecto
á
la acu acion de herejia , que era lo más
grave;
y
respecto asimismo
á
lo que se les