1000000193

9 Lib. de diverGs

qu~il:ionibus

oCloginta-tribus.

Nee uti quifgue potell: ea re, qme quo referenda Gt A

nefci t; necquifguam potefl:(cirenififapiens.

~are

abuti rectius dici folent , qua: non bene utunrur .

Non enim cuiquam prodcll: id quo male utitur;

quad non prodell: , non utique utile ell. Utile autern

quidquidell: , utendo ell: utile: ita nemo utitur niG

utili. Non ergo utitur, quifquis male utitur. Per–

fecta igitur hominis ratio , qua: virtus vocatur, uti–

tur

primo

ipfa ad intelligendum Deum, ut eo frua–

t ur, a quo etiam facta ell:. Utitnr autem ceteris ra-

tionalibus animantibus ad focietatem, irrationalibus

ad eminentiam. Vitam etiarn foam ad id refert, ut

fruatur Deo ; ita enim beata e!l: . Ergo

ipfa

utitur ; qu:e profecto inchoat miferiam per fuper–

biam ,

ad fe ipfam , non ad Deum referarnr .

Utitur etiam corporibus quibu(dam vivificandis ad

beneficentiam;

fie

enim utitur fuo corpore: quibuC–

dam affomendis vel refpuendis ad valetudinem, qui–

bu(dam tolerandis ad patientiam , quibufdam ordi- C

nandis adjull:itiam, quibufdam confiderandis ad ali–

quod veritatis documentum: utitur etiam iis a quibus

{e abll:inet, ad temperantiam. !ta omnibus

fen

non fenfis utitur; nee aliquid tertium

efl:.

Judicat

autem de omnibus quibus utitur : de folo Deo non

judicat , quia fecundum Deum de cereris judicat;

nee eo utitur, fed fruitur. Neque enim ad aliquid

aliudDeus referendus e!l:.

~oniam

omnequod ad

aliud referendum

e{l:,

inferius ell: quam id ad quad

referendum cfl:. Nee ell: aliquid Deo foperius, non

loco, fed excellentia

fua: natur:e. Omnia ergo qua:

facta font, in ufum hominis faCl:a funt, quia omni-

bus utitur

judicando ratio, qua: homini data ell:.

Et ante lapfum quidem non utebatur toleraodis,

nee pofl: lapfom utitur

nifi

converfus,

quamquam

ante mortem corporis , jam tamen quantum potei!:

Dei amicus, quia libenter fervus.

Qy "'

s ,.,

R TU

ell: animi habitus natut:e modo at-

s;;,:~·.ie

que rationi confentaneus .

~are

omnibus partibus

Ciccronis~

ejuscognitis tota vis erit limplicis honell:atis confide–

~u~~nli•~~- ~ata.

: Habet

i~itu:

partes quatuor .' prudentian:,

tutes ani-

JUll:ltlam) fort1tudmem, temperantiam. Prudent1a

·~i .~b

illo

ell: rerum bonarum

malarum neutrarumque fcien–

:~ani."'

tia. Partes ejus, memoria, intelligentia, providen–

~?c1

.lib.

tia. Mernoria

~ll

pe_r quam animus reperit _il!a qua:

rn"'"''

foerunt. Intel11geot1a , per quam ea perfp1c1t qua:

l'r~demia

font. Providentia, per quam foturum aliquid vide-

~~: f.

tur

antequa~_faCl:um e~.

ufritia efl:

h~bitus ~nimi ~

cjus par-

commum ut1l1tate confervata, foam cmque tnbuens

~··

. .

dignitatem. Ejus initium ell: ab natura profectum:

quidu

r.':~

deinde qua:dam in confuetudinem ex utilitatisratio–

Ainde •

ne venerunt: poll:ea res

ab natura profecras

confoetudine probatas, legum mems

religio fan-

jur~~::;.•

xit .

Nat~ra

jus e_fl: ·'

qu~d

non

opi_n~o

genuit

'.fed

qua:dam mnata vis mfermt , ut relig10oem , p1eta–

tem , gratiam, vindicationem, obfervantiam , ve- G

ritatem. Religio ell: qua: fuperioris cujufdam natu–

r:e, quam divinam vacant, curam cerimoniamque

adfert. Pietas, perquam fanguine conjunCl:is patria:–

<jue benevolens officium,

diligeas tribuitur cul–

tus.

Gratia, in qua amicitiarum

officiorum, al–

t erius memoria,

a!terius rernunerandi voluntas

cominetur. Vindicatio, per quam vis aut injuria,

Tom. VI.

" Er.

plurcs MSS.

f..l

cxccllwti<t

fubft«nti<O .

b Codicc' duo ,

jt1dictrndi

rati1.

llic

deerat

«lterilis:

rcOituitur

ex MSS.

ex Cicer.

omnino omne quad obfuturum e!l:, def< n endo aut

ul i(cen o propulfatnr. O bfervantia , per qu m ho.

mines aliqua dignitate antecellentes, cultu quodam

honore dignamur. Veritas, per quam immmara

ea qua: funt aut fuerunt aut futura funt dicuntur.

Confuetudine autem jusell:quod autleviteraoarnra

nfuetu·

tractum aluit

majus fecit ufus

ut religionem ·

Jrne ius •

fi quid

eor~m

qme ante diximus', a namra profe:

Clum, rnajus factum propter confuetudinem vide–

mus : autq uod in morem vetufl:asvulgiapprobatione

perduxit. Q_uod

gcn

us pactum efl:, par,

lex, judi–

catum . Pacrum

e.ll:

quad inter aliquos convcnit. Par,

quad in omnes <rquale efl:. Judicatum, dequoalicu–

jus aut aliquorum jam fententiis confl:itutum

efL

Lege jusefl:, quod in eo fcripto, quad populo expGfi-

tum ell: ut obfervet, continetur. Fortitu<lo ell: conli-

Fortitudo

derata periculornm fo(ceptio,

laborum perpdlio.

~'~~~~

Ejus partes, magnificentia, fidentia, patientia , per–

feverantia . Magnificentia efl: rerum magnarum

excelfarum cum animi ampla quadam

fplendida

propofitiooe agitatio atque adminifrratio . Fidcntia

ell: per quam magnis

honell:is in rebus multum ipfe

animus in

fe fidu

ci:e certa cum fpe collocavit . Pa-

tientia ell

hone.ll:

atis aut utiliratis cau{fa rernm ardua-

rum ac difficilium volunraria ac diuturna perpeffio.

Perfeverantia efl: in ratiqne bene confiderata frabilis

perpetua permanfio. Temperantia ell: rationis in

I~~~·:~

libidinem atque in alias non-rectos impetus animi

fir-

panes

moderata dominatio. Ejus partes , continen-

tia, d ementia, modefl:ia. Continentia

dl:

per quam

cupiditas confilii gubernatione regitur . Clementi:i,

per quam animi remere in odium alicujus illecl:i con–

citarique comitate retinentur. Modefl:ia, per quam

pudor hone!l:us

e claram

fiabilem comparat

all•

ctoritatem.

2 .

Atque ha:c omnia propter fe fol um, ut

nihil

adjungatur emolumenti, petenda font. QEod ut mon·

!l:retur, neque ad hoc nollrum inll:itutum pertinet,

brcvitate pra:cipiendi remotum ell: . Proptet fe au–

tem

vi~aada

font, non ea modo qua:iis contrari font,

ut fort1tudini ignavia,

juflitia:: injull:itia; ven m et·

iam ilia qua: propinqua videntur

finitima effe, ab.

~unt

autem longiffime.

~od

genus fidentia:: contra–

num ell: diffidentia,

ea re v!tium ell:: audacia, non

C?~trarium,

fedappofitum ac propinquum,

tamen

v1tmm efl:. Sic unicuique virtuti finitimum vitium

reperietur, aut ce.rto jam nomine appellatum, ut au–

d~~ia

qua:: fidentia::, pertinacia qua: perfeveraotia:: fi-

111t1ma ell:, foperll:itio qua: religioni propinqua ell:;

aut.fine ullo certo nornine : quarnmnia item uri con–

trana rerum bonarum in rebus vitandis reponemus.

Ac de eo quidem genere honell:atis, quad omni ex

parte propter

petitur, fatisdictum ell: .

unc de

eo, in quo utilitasquoque adjungitur, quad tamen

honell:um vocamus, dicendum videtur .

3. Sunt igitur multa qua: nos, cum dignitate, tum

fruCl:u quoque foo ducunt .

~10

in genere ell: glo·

ria, dignitas, amplitude, amicitia . Gloria ell fre–

quens de aliquo fama cum laude . Dignitas, ali–

cujus honefia

cultu

honore

verecundia di–

gna auCl:oritas. Amplitude ell:

potentia, aut ma–

jell:as , aut aliquarum copiarum magna abundan-

tia .

Vox ltx

abdl a Rar.

uibus MSS.

e Rar.

trcs

MSS.

earam.

Aliquot

MSS.

Cicerouiaai libti,

pottnti~

a11t mRi•/IAtis

•