r.:
!' B E R .. X X X
"j
I''
J'"I.-
de
&
uol11ntatc1n. é um cn11n- fin(!.ula manifoíle ad
proprio~
dir.i<>at fines,certum
eft
pra:uidiífo 6nem at<l:'-uoluifT'e:imh10
uerg
pr~uidere
femper & uelle:quemadmodum ordo in fifl-–
golfs femper conícrnarnr inteoer:uel uOi
interrú~i
uidernr,
citius quam d1ci pofsit,
inílaur~tur
.-Hanc uero
elle
diuinam
prouidentiam,minimednbitamns.Pro111denri5 inquam ne<¡;
minima negligenté:nó enim h:ec minus funt ordinara quám .
ma,.irr¡a:neq; Ín maximis laborátcm. N on en1m ordinario11·;;.
refüh1nt-ordinatori qn1m proxim•:qu:e eodem num
uofon~
utis afsidue ordinárur,qno
&
6unr,& procul ab
om-nipr~a~
ncationefernanmr .Hine illud,In altis babitat: & humilía rt!–
lpicit in crelo & in tcrra. ficut & ca:lum ipíum dum fuií
In
(e
:i,~;::~~:~~:J~~¡';~~~I~ ~~~~r;~:~~:C;;~fc~~~-t:~~t:.:i~~
uero qu<ld air legcm &ané natura uel non minus q11!im
na~
tura conftare,qui2 proles Ítnt mcnris: intcllige nó minus ue-·
ras quam naturt>f'?rma§exíílere:gigniq; ab inrelleélu diuino·
unquam parre,& a<meñte humana nelut matro. Eraduene
(o
líram Platonis noftri pietaté inuocantis <lcumad coalirman–
dós deos. Deum inquam unum: ut doccat deos omnes-refe–
r-cndos ad unum.o·illltantem
t'e
dci fommi auxilio fretum .tu
rlfsime de d1'uinis diíputarnrnm. Principio quidem co.-phy–
fteos irpprobat,qui fomma rernm principia corporea
palitc~
r-um,cx quibus
<l~rnde
uira·intell1gcntiaq: procederent: cum'
dicere-póti<16 dcb11rfilnt,corporea
a
uira intelleéh1ali pende–
re,(d amem ita e/fé,1'rofiretur á0ua nó dico (ententia,fcd ra
tiGnc
le
probaturnm. Scntétia•enim eiuírnodi prifcorum
cll
ánte Plaro
nem tbeologornm: Argumentatio uero qualis hic
fiet
a
motu,
Piaron.ise:{):
propria.D1ílinguit autem ipfi1n1 mo:,
tionum genus-in Ípécies Jecé : ícilicet
10
(;;ircuití~.
Localem•
rraníitum,Condenfationem
1
Rarofaéboné, 'Au<>mémm,De-·
crro-menrnm,Gencr::iti
onC_,Corrupt·ionem\
tur~ttonem,fioe
aitcfarronem in alto al;> al.io fattam,
&
Mutationé e«
fo
,..tií
in·
1e,t11m in ario faélam.A¡lmirarur mornm orbiculayem,fiqHi–
dern in eo íl'atcentrn1n.indiuitib>re:mo11entur réliqua lté in·
fpha?ra Ionge profonda·qu<lm plurimi c1rc11li deít<>nátur, ali}
de>n·ceps ahjsampliores.Atque id quod mirií
eft,~odem
ino·
orent0 angnfü.Mmns
drculu~
&
amplifsimus circuir1í pera'–
g1intrndeo in&
~u.ius
t<1rditas in ceutinuo.corpore, & illius–
uefoe1tas.fü,pariicr-admfranda.Medij uero
&
ad dimenlioné
.&
admotum fecundó certas proponiones-med10
quoq~
mo
do
fehaben~.Mulr.1
de hís in·expofüionibunheologi:i: traél-1-
ui¡nus. Dicitautcm..& de illo:quod mutat locnm,murare cen–
tr.ui;n,id•clb:entrli )pci,,ad quod corporis mobilis
cjrcumfe-~
rcniia comparatur. n'.onnuoquá uero prreter id quod cétrum
matat,feruarc etiam quod:imodo·idem ceorrum: quando
Cci
li<rc!t.non füm
m,1ed tr,anslatñ loco per :equalem quandá cir-·
cumferentiam
circumagituP.Pr:eret'ea ubi de generatione lo
qui1\ir,ait,¡>Fim:ipium,id el): naturan1 motricem arq; íemina-.·
riam,quaado altcratione proficit.per tres procederegradus,•
id-efüin longum, lamm atq; profondií:iremattingereufq; ad
qo¡1ntitatcm,& qualuatem, fornramq: fubftantialem per dfc
élus ti.tos Ít!nfibus manifefüí:ruríu peruenire ad elfe
ÍOtlil<l–
le'e& µitale arq; íenfoale. PnrarntttC: in his.motibusmolé qui–
dom corpore:im·monett,fed non monere: formas uero cor–
poreas
&
mouere moles-& moueri ab anima: Animamé¡; mo
uere-qu1dcm duo
h:ec:fed~pfa1ll'nÓ
alio,immo ex (eipfa mo-.
ueri;: íed it¡1 moue
re, ut un~cum rcbus,muqtis ipfa interim
íito.quodam paélo
mutemr.Pr:x:ftan¡iores ergo animabns di–
uina~ngelicasé¡:
•nemes exiftimat, qu:e inferiora moueant,
ipfa:úntenm minime pcrmutata:.Eminentius dcniq11e ipíum
booum.menubus elfe iudii:at
. omne;eni1n boni gratia appe
taut ueritatcm .
fo
his-rangit
multa.ado:imr.¡¡m pcr
(e
mctbi-.
lonrpertiuemfa
,tanquam ad proprium motioajs generatio–
ni&é¡; principiu1}
1.foquo motio quredam for¡n:¡lis &genera.
tío,f
piritalis (i¡apte oatuFa 1uget,motionum gcneratrooumé¡;
e-10
empl:ir.Confirmatfuper omnia qu:e mouétur ob alío,elfe
ru¡tur;im mobilein-ex (eipfa., uidclicctne procell;¡tur ill' inli–
nitum . Imo u-ero ut qpemadmodum uhra ill¡i.qu:x:per aliud
l~ocnt
auJcalen¡,peruenimr ad aliq11id pcr
ie
lucidum,per fe
c:¡l1dum ' ficpr:etcrres ªb ;ilip.mobiles ad rcfi1<per íen10bi–
lc~}
ueniatur.<l.!!_ippc1i.nun
c quiefqqt pmnia'. & paulopoíl
a.l_1q11ocj pr:x: c:eteris1noueri debe.at, q11ídnnm•primo moue–
!>1tur?~on
quiejem diuina íubfr.inria pr_orfüs immabi!Js.Ne–
quc enam corpore;J ull:¡ qu:x: motum ab ;ilio mut1>,anrur. So–
)um
crgo_.c¡uod.c.~
fj
mobile efi,
pnmo mourbitur-el.:ercésé¡;
íuum 1
11
le1pfo motu,trad11ccr in alja.Jd cnim•ita
pr~ar.cor-'
por1
b11s lit moueamur,lkutimmob1lo rerum prinoip1um r.c-,,
bus
pra:ft.atUt 1no\lean1 . Animam uero e«"e naturam perfe.
m~ilem.,par~_ tum.~Tllrln(ecus,quando
íuaptc natur:¡,libero
~uoarn;mdo di~curnt
atctue con!i.ilrar:turn exttin(ecus,quií-.
d~t
fila pra:íenm¡ p_ra:íbr corpor.i -¡it pcr
1-¡:
quodan¡motlo
":'ºu~atur.
Sedide.1¡s om111bns_.
&
pr'.l!terea quodfoper ani,
fi•s
lpb:cra~um reétnG~•:qp!JrtCat
d {i;
nn~lo,ta_tql!.~
cle<t¡t!,
H!
theplog1aabt¡nde tra&amus . Vbi uerp Pbto
~nimam
ap-
'
.
;,;
.~.
pcllat mQtione
.
eneration~mé¡ue'
intellige·
~e·r
modUlll
cauía::_'~
e!l propnnm m<;>t1on15 generarionisé¡: p.rincipium.
Et
~b1 ~lt
a Cej_pfo mouc:n,elfe an1m:e rationem:Nota ibídem
d1c1 et1am
rat1~nem_ anu~:e
elfe gu&dpofsit mouere íei f:un
ne aélum mol1.oms lhtelltgas elfeaoimam,fed
potentra~
1
0
¡i
acctden_ralem mqua?'.Nam_
&
íubftantilm ibidem uacat ;ni:
mam.S!; ergo defimes: Ao1m.i eft fübílantia propriam babC:s
potent1a,qua &:.moueatur
~"(e,&
c:etera moueat.
~em<1d
mod~m
uero.res ex.
fe
mob1lts rcm ab alia mobilé antecedit:
(te 4n1mam,d1co rauonalcm anrecedere puf.u totii machioam
corporalem,cn~ ~1r~~um-co_rp.uu1aleat
ex feipío
moueri.An,.
tecedere
~lari;m!o atl~t,_&
'!ign1t2te ítmul & temRore..$.iq_uts
ue~o ~laroncm
a Chn!tiams mrnus d1líeórire uelit, exponat
an1_ma nofüam_u;l
?'ºm~nto
qu
odam temporis,uel fa(r¿di–
gn~tate ~~eator~sq: 1~tenuon-e
pr:
ecedere.Exeq•autem q#d
:m1ma:Juoftaaua pnor_eíl íubílantia
c~rporis,affeaus
quoq;
& n¡otus, & dotes fam1hares anun:i:,codudit paiSionibus.car
poris
e~e
prioreJ. Vbinumerat ani,m:x: prop911m, mement()
q~:x:
aa_1onem
ligmlican~.
elfeanim_:e_noílea: íuperioribusé¡;
comu~1a. ~:e
uero
pa~1one_m,prop,naJl.9ílr:e,uel
cií da:mo
~tbus
rnfim1s
tJ~~um
comun1a.__Natu
ralem tamen motú qui
JO
corpore
p~(s10"
eft,e_líe lh amma
a~
íonem.Etquodin cor–
pore_clt
l<;>ng1rnc;lp
1
1ª~tu~o-'-profund!t~~·
qualitas, motus, id
elfo
rn anima acumen,1ud1c111,memoria,habitum
&
affeaum.
Cairera eiuímod1 habes in theologia dilbnfüus.
Di~t
&-an;.,..
m:í etiam elfe _malorum caufam:
~ilicet
per acci<lens; &quia
anima noftra hberum haberarlmnum. Caue ubi di>it mundií
gu_bernari ab_anima fcilicet füa, qu?d additgeminam elfc:ani.
ma,unam qmdem beneficam,alter1 uero contrariam,ae
fob~
fianrfam accipiasgcminam,íed potcntia':''-_Siquidé il)
anirn~mund1 atq; ccrlcff1,potenr1a eft:altera qu1de mattix corpor.íí,_
rntelleéh1a11s altera. Intclleélu:il1s cene ·benefica eíl, ardine
cunéla difponens. motrix uero eatenushenelica, id
e~ordi-.
natrix;qu:nenus íubefi alteri.Cui quidem nill (ubelíet,'luan–
ro
etfi~ctor
efrad momm,tanto magf,s car.ensarte przc1pita,;
ret unrnerfom atq; confunderet.-Aqimam uero.ccrleílé ha?e.
re menré,probar ex•ordine qué
ia
omui motu
gen~ranone~
remper obíeruat.profcAo .amentes uidemus quarenu.s
a
n\<,i;.
re-alieni íunt,eatenus
~b
orQ.inealienos. Ord1né.ioprefcnt(a,
dicimu~
mmuá<inter íe rerií aétionumé¡; conne-xioné cqgrua
fuccefsione-difp..oíttam,&·ad finem cemm1 propriaquada ra,.
tiooe
direa~m,atq;
in cuoélis quoad
fier~potell:,fimile,~qua
le,iJemq; tern11ntem•.Eiuf1J1odi ordioemab his dun.t'l)t'at qui
mentís comp(}tes,fom,íeruari uide!llus, a¡q; in ipfa tmiuef(i
progrefst'
one prorfus implcrj.lmpleriinquam tá cómoclifsi–
me qu:lm
pukherrime.ex quibus appanetab anima qui.' men,..
rem habeat&artilicioítfsimam
&
optir.nam guberoari. N'e·_
que
ab
re circuitum dixit propriu¡n
elfe
mentis ,_.Ja circuitti .
enim ia.diuifibile oemnmunanet, d11m c(rcumfer..entia redit–
,in idem,.&
in.
figura motué¡;
feruatur~qualitas.
In
men~e,ú
militcrdimplex
iixus~ue
ad ip(um uerum direélus rnanet
in7
ruims,du.caufa:in effeélus per media explic;u1tur, uicifsimé¡;
effeélus .limiliter replicantur in.¡-aufas.
Redi_t~; in.te_r~
ani._
ma.duerlio mentís in íeipfam
coo!id.cral)darn,&.lirn1li,~quaT:
li,e:¡deru,intellio:eodo,uolendo,ageodo,fntentiooe;reg4~.progreCsion.e
pr~cedi
t, Pofi;quam uero
.&
,a;li:ftes
fpnrer.:i~.
;rnim:ibus, & animas meotib.us optimis pra:ditas
e/fe,proba~
uii,!ignificauiré¡_ue
&
uniuerfom :tnima una,
&
muh~.fph~..,
ras multis agi ,
~am
dül:inguit pílucis
modos.trcs,qu~bµs
a01.–
m:n c1rleftibus coniun.oantur :dicens ahin¡a1u ue1 tt.'lglobo
ineffi: Gcut anima
noll~
corpori, ut.>ind¡:animal unum
effi'~
ciatur: uel tic aclelTh- ur non uiuilicet quidell) glohum, fed
moueat tantum
~tque.rcgat,
fiue.ntirabili q11adamfolu1J1'1.no.
uendi ¡>Otemia, liuequodam iníuper medio. Etíi e:r:
1:
nb~1~
propo.!itis nullum prre c:ereris
rnanifefie.hicdigat,P.fatol)l~~
ramen omnes_primum abfque
conrrpueríia~hgunt!11~emq;
omnino fenfilre Ariftotdem,T,beophraílumqqc ex1fümanr.
Putam enim Platoncm idei;n probabihus habu1ffe. N:im
:¡r–
gumcotatio ipfa per 'l..uam bicccrlum
elfi~it
arumamm, an!–
¡na¡u
ipf~m
innuit 1macum moto cq:lo moueri,.
~od
míi
ex ea & glpbo u_nuJn fieret animal,ccrte nortmob1hs mptor
elfet.,(ed mo.tor.immobilisJdem.confirmat in Phred.ro.ldem
&
in Tim:eo, dii;ei¡s ,-cum uellet mu11di architetlus, mun.,–
dum inielleéluale-animal facere:oec¡
1
poffet i.ntelle.llusabf<J;
medie> adelfe
cor,¡>or~; coniu{lxillhmellet:}4m.c¡u1~c!ll
a01_--.
ma:, animarrHtcro Gprpori
, arque adeo11~ .!':'cd1~ ~nftj
der-trnundo,&-iode-per c_unéla.'<iiff4derit.Ca?.ter_um
c1\rnam~
la.to, hic.€Q:lelt"& <anrum deos-manifeltct
Goahr.rnJ1t1-~on_1a
1 1\.fu~rioi;nm
comemp.Jatio
~ít
:ticgµm
materi;¡
asJ~odum ~"
liena,{k per
c~l11.Cles deo~
qui rn.q!J<in111r-,
&
pro~11s manp~
i::ipaeuir otficijs, fatis admonet íupéfjori:m
efíe
qu~rc:n
-r
di>m,!ltli·,&imfTIQll¡s ipfemone;¡r
omn~~,&communts
<;lnx,
p<"Ppl'i:i (ing1!lis qfsign<'t olf1ci¡¡. Q!!i¡l_plura?'Manlf¡!/lefu.,.
p&:i:~l~4"~- &'!~
_dilJi.t.tam
elI'o-1¡¡_~1>telJ!.menu:s_q11ci..an~elici1~
i;!emonfir;111it
1
ubi
~it,cp:leficm;wimam, utpot~
qu:t
. _....•
_.
c.xfc