4000003575

DI!. LEGB.

V.EL

, D!.

L!!.GVMLAT. DIALOG. X.

tradant,rui freír lniuriam •

Q_uf

in mptdibus re...

nrac,uubcribus4; uc udfr,ica pulfer,m nullum d0o

mino infuat damnum, dtinde ipfum domino ha•

bcndum rcddac fecundum lcgcm,quz illa fit,Si

frr

uus Jiberum homincm non imperantibus magíllra

libus utrberaucric, domíou5

pulfaro uindum

condídone accipiac,uc non

amea

feluar,qu:lm pul"

faro frruus ípfe folutíone fe dignum elfo: iam perfua

Í<rir.

H:r

ucro czdc.m lcgcs ad

hzc

omnia mulicrí•

bus ínuíccm ad uiros, uirísquc admulicrcs coma

munes

clfc

debcnt.

DIALOGVS DECI..-

DE LE G 1 B V

V E L, D E

L E G V M L A•

T 1 O N ll.

¡¡,

MAR.SILll FICINI

A R. G VME N T.

x o

o r

dccimi epilogum fupplet noni, admonés

tradanda elfe iudicia de ui in rem ipíam

ill~ta,pofi

iudi–

cia de ui in perfonam in nono

difpolita.~oniam

uero n11l–

la 11is dnrior & intolerabilior efi, quam qn; contemptu quo–

dam infermr:nimirum contumelias & iniurias uel in perfo–

nam,uel in rcm ex contempttt proprie natas in propria capi–

feligendas eífe decernir: &has quidem fub qninq; capitu–

lis. Aut eniru in facra publtca,autpriuata facra, autcontra pa–

rentum reuerentiam:ucl contra przfiantiam msgifiratus,ucl

contra ciuilemgentilemí¡; alicuius ciuis dignitatem commit

tuntur. Ha:c ergo crafü(sime iudicanda czrcris tam autori–

bus legum qu3m m:zg1füa11bus iudicibusq; committit. Di–

flingu11 pofthzc:lczteris ea quzin deorum contemptttm

fiunt,quali omnium ultra qu:l:m di_ci pofsit gra11ifs1ma:in qui

bus decimi huius omnis ueríatur intétio. Sedprimo quidem

quid interfit facrilegium inter arque impieratem,innuit. Sa–

crilegium fanc rapina.m nominar, fine res, feu perfona con–

íecraca fuperis rapiatur. Atque id quidem uelut fpecies quz–

dam íub ipfo

impi~tatis

genere continctur. Nam ultra facri–

legiuru íub impietate comprzhenduntur, &ca:tera multa iu

deorum contemptum fiue cogítata liue difu feu faéta,

có–

mifilpariter &permilfaarque etiam

pra:tcrmilfa.Ac

ne quid

nos latcat,ad impietatem etiam perti

net familiariras

&com-·

munio omnis feu in cibis feu uerbis cum ijs inir:z, qui ob ne–

faria federa arcentur

facris,qui & cótaminati czteros quo–

que ucl ipfapropi1,quitate contaminant.

quidem de re

calce noni it:z pertrafut, ut uaticinari uifus

fü

execrario–

nes quotidie faaas

nofuis prophanos a communione ec–

cleli:e propellenttbus. Proinde medicus noíler animos im–

pietatis morbo laoguentes diligentiísime purgaturus,in pri–

mis caufas buius morbi perquira. Ac dum inquirir, Euangc-–

licaru tradit fententi:1111.

~cunq;

enim,inquit,de deo cre–

diderit íecundum leges, rehgiofus crit, neir1e_propbJ1num

quicquam uel ageta[iquando,ucl loquetur·ll!!im reéte

fi–

bicdeditexordium?

fide legiDus adhibenda? Sed ne

turbet quzfo deorum numerus, quem non turbar numcrus

angelorum . Nihil enim plus apudPlaronem tot poffimt dij,

quam apud nos tot angeli,toté¡; beati.Cztc:rum quí<lnam le–

ges ícilicet facr;i:,& omnium antiquiísimz de dijs, id eft, de

deo angclisq; deo íeruientibus aiuntl Profeéto tria. Primum

'luidem,hos deos elfe.Secundum,omnibus prouidere.Ter–

tmm,iufie pro meritis merita iuppliciaque

rependere.ln

ipfá

huius fentc:ntiz fide obíeruantiaé¡; pietas t

ota conlil}it. Q

nis

igitur

impius?~

uidelicet uel negabit cmímodi

.Uos

e~,

ucl &

íi

timt,prou1dere: uel &

prouidét, iuílerependere:id

autem en put.are íuperos iudicum humanorum more folis

nruoeribus ucl ab iniuno collatisfacile potfeplacari. Plato

~itur

tres

impij morbi cauía• erpulfurus probabit eífe deos,

qui in mundo finr fphzrarum mundi reétores,& qui tuper

mundum dei fummi conremplarores. Probabit deos omni–

bus ucl minimis prouidere. Probabirconfianti

iu~itiz

rede

bilaoce libra(¡: non extrinfec:a munera manuum, led intima

animorum merita penfitarc.Deniq: hacdoarina uc:luri quo–

dam legis exordio

om_n1 diuinorum contemptu deh_?rl2;–

birur omnes,&cohortabttur

p1etatem. Pr2:terea le¡:u m1-

ms Ragellüé¡; perterrebtt imptos, ai:que torquebit.Pnneipio

deos c:!fe duobus communibus indica.targumentis.Primum

qu1dcm ab unmerfo rerum genere, íecunduo1 uero

fpecie

humana deducirur.Primum 1girureft eiuímodi.Compertum

~lllUS

Otdiocmubiq;

raUODCpt<Xedcrc,& Ordiocm

qui

cl~m

nutqu:zm

ounquam inrerruprú .\ r:ztionepotenti: or–

dinem quoq; commod1lsimii ab optima r:zttone.Cum igm1r

uniuerlirum d1fpofiuo, mm progrets10 ordmants1ma

lit,

fempcr a:.ubiq; t:zhs, neq;

quidemabíq; mirifica quada?1

co~mod1rate,

_nece

ífe cíl ~udu

op~11na

potenti1S11n2q;

r.utone d1fpon1,uq;

mouen.Et

cum unu lit uniu ríum, uoú

ucro ex diucdis Ron

fut n1'i ab u

no,contequeos en un:í clfe

íummam ciufmodi rauonem . EIIC pra:terea r:zriones piure•

drnioas fub fumma ratione diuina,quéadmodú in uno mun–

dano opere rauonabiliter <>rd1nato,mulu limt glob1 inter

fpecie & uirrute d1fhnai:atq; omnes rauonabihter orJinati:

adco Utmundi quodammodo mulu, in amphfsima llldeiírur

mund.1unius Clrcumferenua contineri. !t:zq; fimthter multi

mundorum quafi angufiiorú reaores deinceps d1lj>ofiti,íub

uno ampl1r.im1 mund1 reaore comprzhenduntur.

Qi!i

t:inc

cum non folii ordin:uor lit:fed ipíC',ut tta d1xerim,immcntus

o_rdo:multo magis ordioatore gaudet qu3m

ordinato.~o

cnca fi multis in uniuerf

o ordinaris procul

tlubio delefutui:.

muhis quoq; oblcfutur

ordinatonbus.Qi

!ippecum amplif–

fimi regis ex.cellentiis1

ma in hocamplitud

o confillat,ut non

~ngu!los

rantum feruos, íed amplos quoq; &multos-habeat

rnfrafe reges: Secundii ueroad 1dcm argumentii :\ fpecie hu

mana ded11fü1,cíl ciuíinodi.Naturalis fpecict cuiuíq; infün–

dus inanis efíe nó potefi. Naturalc quog_; fpeciei animalium

perfetl1fsimz iudiciú omnino falíum die nó

dcbct.Cú

uero

humana fpecics auimaliii perfeéliísima in om

nib'ubiq;

tem•

per oaturali infiindu immutabiliq; iudicio ad religioné fer:>

rur,neceífe cfi

ciíe

peros qui religione colanrur, fitpcrelfe

luuo~;1t~J'ª~~~~~~~~~:~·ci~~í'a~~i~dj,raa~~~~i~~;~s:~ii~::

nis, etfi intcrdií non nimis argutas,elle tamen ucras.Ité occa

fiones duas ad impietaté. lntemperát1á ícilicet corporearum

uolupt:ztum concupifcent1á:ruríiisq; ignorátiam exabfurdis

poct:zrum phyficorumq;_9uorundá op1nionib11s ortá.Poc"ta1

in tribus circa deos erratT'e.Primo quod ex confufionequ.llll,

cbaos nominát,erupilfe deos cecinerint. Secúdo quod alioi;

ex alijs abfq; reéta ratione, &quafi per bumanú concubimm

progcnitos alTeruerinr.Tertio quod omnes hominú pertur–

bationes, errata, Ragitia in deos nefaria impietate rranllule–

rint.Phylicos quoq; 1llos in rel1gionc pcccalfc,qui uel cti

mocrito cafu quodam temerario potius qulm ratione diuioa

componifomniát uniuerfum,mirab1h ratio

digefium: ucl

cum Anaxagara

rchelao ca:lefiia ni

hil haberc in

diui•

mus opinanmr quam

element:z.Prztere

:z formas eorum qu!

g1gnunmr,manifefie

ad finé ubic¡; dire

fus, aiunt

elemen

tafi potius impcm prouenire, quam abarte métis adcerdí

fi–

nem lingula dirigcotis.

~niá

uero in his confutandis,atq;

infuper in cófirmidis qua: & modo probauimus,&deinceps

ex mente Platonis in hoc cópendio affercmus: in theologiz

oofuz libm fuimus longiores,idcirco in przfcntiabreu11er•

percurremus.Confidera quanta fit Platonis nollri rcligio,

lle

quam explorarií habeat deu¡n elfe,c¡ui cótra negátes deum

fputans,uix ab ira cótinere fe potcff:uiralioqum fupra modíi

omnium & in uira &diípuratione

miriísimus.Io

bisccrtead–

monet,non elre eos qm deií ncga

uertnt,tolerád

os.Nota Pla

toncm probare illos,qui in ortu &occaíu folis ac luna: ado–

rant non folé proprie atq; lunam,feddiuinam pot1us beneli–

centiam:cui quotidiegrattas pro tanto luminum dono iubcr

agi.ludicat illum interhomines elfe quali monfirií, qui con–

tra tum naruralem iníltnétú,tum educatiopem,mm commu–

nem coníuemdincm (uperos eJfe negar.Mox uero admooet

i1111cnes,q11os forte abfordz quzdam ex aud1ru contra dcum

opimones inu.líerint:ut quamdiu iuucnes íunt,iudicio de re

bus dminis :zbfüneant, ícnioribus credant & legibus: donec

zras,experientia,rat10 doceat. Alfen

pr~terea

in mediumo–

piniones quorundam qui fupientes hab11i Íllnt: per quas ho–

mines facile ad impietatem iniufiitiamq; declinant.Opinio–

nes inquam aíferétes quatuor clemérorum naturas forruiro

quodam motu iñuicem con/lucmes cunll.l

coaceruAITe.Pr~

rerea rel1gionem 1ulbciamq:nulla ucritate, fedhommií opi–

nfone diffare.'l!!3mobrem concludit,h1;c tanquam & priua–

tim

publice omntum perniciofiúima elfe rationibus con–

futanda:neq; cogédos homioesad legii obedienti.i &obfcr–

uacionem minis duntaxat arq: tormenti5: fed períualionibus

iníuper atq: rationibus.Altoqui hominem rationaleanimal,

ideoé¡; ltberum,nifi rauonis uinculo compr:Ehenderis, neq;

d_ebere

alit~r,nec

poífe ligari_. Exci!andam igirur legibus ra.–

ttonem:cu1us unta uts dfad muemendum cfeum:ut pofi ra–

ttonalem inuefiigauonem certior

fit

rarionem in natura elfe

quam in feipfa,& tanrocertior,quanto n:1tur.ilcs effeaus or–

dinatiores confpicitquam humanos.Vnde ctiam unto perfc

énorem elle in n.itura anem qu2m in homine animaduertit.

Hinc ruñus anim:zduertitartem openbus naturalibus przfi–

deotem,cum perfedior

fit

humana:& humana non folum fir.

fed etiam uitz fit arque intclligentiz particeps: nimirum ui–

intclligéccm

dfc:~o ~"º

UJiam

ío~Ue&im~~